Τι είναι η ζήλια
Η ζήλια στη σχέση είναι ένα γνώριμο και ιδιαίτερα “στρυφνό” συναίσθημα. Όταν οι άνθρωποι ερωτεύονται, εμφανίζεται μαζί και το άγχος ότι θα χάσουν το άτομο που έχουν ερωτευτεί. Παράδειγμα: Περπατάς με τη/τον σύντροφο σου στο δρόμο και συναντάς τυχαία την/τον πρώην της/του και καθώς παρατηρείς με πόσο ενδιαφέρον και προσοχή μιλάει μαζί της/του, μέσα σου νιώθεις να φουντώνει η ζήλια. Όσο παράδοξο και αν μοιάζει, εσύ εκείνη τη στιγμή βράζεις μέσα σου από ζήλια.
Το συναίσθημα της ζήλιας ερμηνεύεται από τον κοινωνικό περίγυρο με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους: Κάποια άτομα το θεωρούν ως μια ρομαντική απόδειξη αγάπης, ενώ άλλα το αντιμετωπίζουν ως αρνητικό χαρακτηριστικό προσωπικότητας. Όπως και να έχει, ένα είναι σίγουρο: Η ζήλια είναι ένα ανθρώπινο συναίσθημα και έχει δικαίωμα ύπαρξης -όπως όλα τα συναισθήματα. Το πιο σημαντικό ερώτημα είναι, τι κάνουν οι άνθρωποι με αυτήν. Η αντιμετώπιση της ζήλιας θα κρίνει πολλά, όπως το αν θα υπάρξει αποκλιμάκωση της έντασης ή αν θα θέσει σε κίνδυνο την ισορροπία της σχέσης (παθολογική ζήλια). Υπάρχουν και άλλα καίρια ερωτήματα όπως: Ποιες είναι οι αιτίες της ζήλιας; Γιατί εμφανίζεται τόσο ξαφνικά και ύπουλα; Τι θέλει να πει; Πώς μπορούν οι σύντροφοι να τη διαχειριστούν χωρίς να πρέπει ούτε να την απωθήσουν αλλά και ούτε να τους κατατρώει;
Ζήλια και ανασφάλεια
Το συναίσθημα της ζήλιας είναι μέρος της ανθρώπινης ύπαρξης. Η ζήλια και ο φθόνος ανήκουν στα 7 βασικά συναισθήματα του ανθρώπινου ψυχισμού. Η ανθρώπινη ύπαρξη συνδέεται εξ αρχής με την ανασφάλεια της εγκατάλειψης και αυτός είναι ένας λόγος που οι άνθρωποι χρειάζονται τις σχέσεις για να νιώθουν συναισθηματική ασφάλεια. Όταν φοβούνται, ότι θα χάσουν την αγάπη ενός σημαντικού ανθρώπου στη ζωή τους κυριαρχεί ασυνείδητα το λεγόμενο άγχος της απώλειας και τότε εμφανίζεται η ζήλια. Ακούγεται παράδοξο. Γιατί η ζήλια συνδέεται με το άγχος της απώλειας; Διότι σε ένα άλλο επίπεδο της συνείδησης σου κάνεις τον συνειρμό, ότι αφού η προσοχή της/του συντρόφου σου στρέφεται κάπου αλλού, εσύ δεν είσαι πια τόσο σημαντική/ος και άρα τώρα ή αργότερα -πάντως κάποια στιγμή σίγουρα- θα σε παρατήσει.
Πρόκειται για ένα συναίσθημα που δεν υπάρχει μόνο στις συντροφικές σχέσεις αλλά και στις φιλικές και οικογενειακές. Ωστόσο στη συντροφική σχέση εμφανίζεται πιο συχνά και σε μεγαλύτερη έκταση. Ας μη ξεχνάμε εξάλλου και πόσο επιδραστικό (ταυτόχρονα και καταπιεστικό) είναι το στερεότυπο της κοινωνίας που ορίζει ότι ο κάθε άνθρωπος κάπου πάνω στη γη έχει το ταίρι του. Άρα και το άγχος να χάσει το ταίρι του -άπαξ και το βρει- είναι αντίστοιχα τρομαχτικό.
Ζήλια και ανοιχτές σχέσεις
Στις μονογαμικές σχέσεις οι σύντροφοι αισθάνονται συχνά απειλή από την παρουσία ενός τρίτου προσώπου. Στις ανοιχτές σχέσεις (ή αλλιώς πολυγαμικές/πολυσυντροφικές) η προσέγγιση είναι εντελώς διαφορετική. Η κεντρική ιδέα είναι ότι η κλασική δυαδική σύνθεση μπορεί να είναι ανοιχτή και σε άλλα άτομα χωρίς αυτό να αποτελεί απειλή για κανέναν. Αυτό συμβαίνει, επειδή τα συναισθήματα και η σύνδεση μεταξύ των δύο συντρόφων δεν αποδυναμώνονται, ακόμη κι αν υπάρχει έλξη ή σεξουαλική συνεύρεση με ένα τρίτο άτομο.
Εδώ η ζήλια και το άγχος της απόρριψης μπορεί στην αρχή να είναι έντονα, όμως η εμπειρία δείχνει, ότι μία σχέση μπορεί να αντέχει ρομαντικές και σεξουαλικές συνδέσεις και προς άλλα άτομα χωρίς να χάνει τη συνοχή της. Όλο αυτό φυσικά προϋποθέτει να μπορούν οι σύντροφοι να αντιμετωπίζουν τη ζήλια και τα άγχη τους με υγιή και εποικοδομητικό τρόπο. Αν μια σχέση θα είναι ανοιχτή ή κλειστή, είναι μια απόφαση που θα την πάρουν οι σύντροφοι με την απόλυτη συναίνεση και των δύο.
Σημάδια παθολογικής ζήλιας
Τι μπορεί να πυροδοτήσει τη ζήλια και ποια είναι μια υγιής αντιμετώπιση αυτής; Οι λόγοι μπορεί να σχετίζονται είτε με εσένα προσωπικά είτε με τον/τη σύντροφο σου. Αν εισπράττεις συχνά συμπεριφορές αμφισβήτησης ως προς τη σχέση (π.χ. “δεν έχει καμία σημασία για σένα η σχέση μας”) ή αν σου απευθύνονται επαναλαμβανόμενα αρνητικά σχόλια για την εμφάνιση σου ή τον χαρακτήρα σου (π.χ. “πώς ντύθηκες έτσι”, “δεν ξέρεις να φέρεσαι όταν είμαστε με άλλους”, “δεν αντέχω τις υστερίες και τις φωνές σου”), τότε η ζήλια έχει να κάνει κατά βάση με ζητήματα που αφορούν τον/την σύντροφο σου. Δυστυχώς σε τέτοιες περιπτώσεις το άτομο που δέχεται αυτού του τύπου συμπεριφορές δε νιώθει αρκετή ασφάλεια για να ανοίξει τη συζήτηση γύρω από την τοξική ζήλια που δέχεται.
Ζήλια και αυτοεκτίμηση
Η χαμηλή αυτοεκτίμηση είναι ένας βασικός λόγος που μπορεί να σε κάνει να ζηλεύεις τον/τη σύντροφο σου. Νιώθεις μονίμως ότι είσαι ανεπαρκής στη σχέση. Πώς θα καταλάβεις ότι έχεις χαμηλή αυτοεκτίμηση; ένα βασικό χαρακτηριστικό είναι το άγχος της ανεπάρκειας, δηλ. δε νιώθεις ποτέ αρκετά καλός/η, συγκρίνεσαι συνεχώς με τους γύρω σου, νιώθεις ότι οι άλλοι τα κάνουν πάντα καλύτερα απ΄ ότι εσύ. Αυτό σου δημιουργεί μια διάχυτη και υποδόρια αίσθηση, ότι είσαι αναλώσιμος/η και ότι ο/η σύντροφος σου θα σε αντικαταστήσει με την πρώτη ευκαιρία.
Ζεις δηλ. συνεχώς με μια εξωτερική απειλή (“θα με διώξει”). Αν το χαρακτηριστικό της χαμηλής αυτοεκτίμησης σου ακούγεται γνώριμο, θα χρειαστεί να αναζητήσεις τις αιτίες στην προσωπική σου βιογραφία. Είναι πολύ πιθανό να υπάρχουν στα πρώιμα χρόνια της παιδικής σου ηλικίας συναισθηματικές απογοητεύσεις και επιβαρυντικά βιώματα από σημαντικά πρόσωπα που σε φρόντιζαν. Αυτά έχουν επηρεάσει αρνητικά την αυτοεικόνα σου και το αίσθημα ασφάλειας που αποκομίζεις, όταν δένεσαι με άλλα άτομα. Σε μια τέτοια περίπτωση μεταφέρεις αναπόφευκτα την ανασφάλεια που έχεις βιώσει τότε στο παρόν και στις σχέσεις που δημιουργείς ως ενήλικο άτομο.
Το βίωμα της μη ασφάλειας του παρελθόντος σε κάνει να λειτουργείς στις τωρινές σου σχέσεις με ακραία συναισθήματα ζήλιας. Αυτή η ζήλια είναι παθολογική όχι μόνο, επειδή περιορίζει την ποιότητα της ζωής και της καθημερινότητας σου, αλλά και επειδή απειλεί όλο και περισσότερο την υγεία της συντροφικής σου σχέσης. Στην ουσία πρόκειται για μια τοξική ζήλια, καθώς καταλήγεις να σκέφτεσαι και να υπεραναλύεις τα πάντα γύρω σου μέσα από το στρεβλό πρίσμα της ζήλιας που σε διακατέχει.
Αν αναρωτιέσαι πώς να ξεπεράσεις τη ζήλια σου, πώς να την ελέγξεις ή ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης, τότε σίγουρα μπορεί θα σε βοηθήσει η ψυχοθεραπεία. Αν έχεις εντοπίσει γνώριμα μοτίβα συμπεριφοράς στις παραπάνω περιγραφές, μη διστάσεις να επικοινωνήσεις μαζί μας και να κλείσεις την πρώτη σου συνεδρία με την ψυχολόγο Κατερίνα Τζιωρίδου (κάλεσε στο 2310 834 652 ή 698 802 4386 ή στείλε μήνυμα στο info@psy4you.gr).
Ζήλια και συναισθηματική εξάρτηση
Σε μία σχέση, όπου η ζήλια είναι συχνό φαινόμενο, εμφανίζεται επίσης και η συναισθηματική εξάρτηση. Το άτομο που ζηλεύει χτίζει την προσωπική του ζωή αποκλειστικά γύρω από τον/τη σύντροφο και η μοναδική του ενασχόληση είναι εκείνος/η. Αισθάνεται, ότι η ζωή του προσδιορίζεται μόνο μέσα από το μαζί. Όταν δεν είναι μαζί αισθάνεται κενό, σαν η ζωή να μην έχει νόημα. Αναρωτιέται συνεχώς που είναι ο άλλος, τι κάνει, αν τον/τη σκέφτεται. Δεν αντέχει στη σκέψη ότι ο/η σύντροφος κάνει πράγματα χωρίς αυτόν/η.
Η προσωπική ψυχική σταθερότητα καθορίζεται από την παρουσία του άλλου συντρόφου. Σε ένα τέτοιο μοτίβο το άγχος της απόρριψης για αυτόν/ή που ζηλεύει είναι πολύ μεγάλο, καθώς ένας χωρισμός θα γκρέμιζε κάθε θεμέλιο σταθερότητας στον ψυχισμό. Για το λόγο αυτό είναι σημαντικό τα θεμέλια της προσωπικής σταθερότητας να χτίζονται σε πολλούς πυλώνες π.χ. φιλίες με άλλα άτομα έξω από τη σχέση, δεσμοί με την οικογένεια, προσωπικές δραστηριότητες, επαγγελματική αυτοπραγμάτωση. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργεί το άτομο ισχυρή αυτοπεποίθηση και μπορεί να ζει σε μια υγιή και ισορροπημένη σχέση.
Ζήλια και τρόποι να την ελέγξεις
Η ζήλια είναι κατά βάση ένα φυσιολογικό συναίσθημα, όταν δεν γίνεται τοξική και δεν έχει τις ρίζες της σε βαθιές ψυχικές αιτίες. Για παράδειγμα στην αρχή μιας σχέσης, όπου οι σύντροφοι δεν γνωρίζονται ακόμη καλά μπορεί πιο εύκολα να αναδυθεί η ζήλια. Τότε μιλάμε για την ήπια ζήλια που δεν έχει παθολογικά στοιχεία. Εμφανίζεται σε συνθήκες όπου μπορεί να νιώσεις απειλή, ωστόσο εξαφανίζεται, όταν την αντιμετωπίσεις ψύχραιμα και με λογικά επιχειρήματα.
Αυτό που κάνει τη ζήλια να φουντώνει και να γίνεται ανεξέλεγκτη είναι η απώθηση. Όταν δηλ. προσπαθείς να την κρύψεις ή προσποιείσαι ότι δεν ζηλεύεις. Αντί λοιπόν να την κρύψεις κάπου μέσα σου είναι προτιμότερο να αποδεχτείς αυτό που αισθάνεσαι και να προσπαθήσεις να θέσεις κάποια ερωτήματα στον εαυτό σου.
Όπως για παράδειγμα, τι είναι αυτό που προκαλεί τη ζήλια σου, τι σκέψεις κάνεις γύρω από αυτήν, τι θέλει να σου πει, ποια άλλα συναισθήματα σου αναδύονται. Ίσως το βρεις βοηθητικό να καταγράψεις τις απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα. Έτσι αντιμετωπίζεις ενσυνείδητα τη ζήλια σου και αποστασιοποιείσαι από αυτήν, οπότε και μπορείς να εκτιμήσεις εκ νέου τη σημαντικότητα της.
Αν περνάς μία έντονη παροδική κρίση ζήλιας, μπορεί να σε βοηθήσει να ανακαλέσεις συνειδητά στο μυαλό σου εκείνες τις στιγμές που έχεις νιώσει σιγουριά, αγάπη και φροντίδα από τον/τη σύντροφο σου. Αυτές οι μνήμες θα εξισορροπήσουν μέσα σου το συναίσθημα της ζήλιας.
Ζήλια vs εμπιστοσύνη
Σε μια υγιή συντροφική σχέση θα πρέπει να μπορείς να βασίζεσαι στην εμπιστοσύνη που έχετε μεταξύ σας. Η εμπιστοσύνη αυξάνει, όταν είστε και οι δύο στη θέση να συμφωνήσετε κοινούς κανόνες που διέπουν τη σχέση σας και να τους τηρήσετε. Ένας τέτοιος κανόνας για παράδειγμα είναι, ότι κανένας από τους δύο δεν εξαφανίζεται από τη σχέση, ότι κι αν συμβεί. Ένας άλλος κανόνας είναι, όταν κάτι σας απασχολεί και αφορά τον/την άλλο/άλλη να μη κρατάτε τις σκέψεις και τα συναισθήματα σας για τον εαυτό σας, αλλά να τα κουβεντιάζετε ανοιχτά. Έτσι βελτιώνετε την επικοινωνία σας, αυξάνετε την αλληλοεμπιστοσύνη και δεν μένει χώρος για υποθέσεις, προβολές, φαντασιώσεις για το τι μπορεί να συμβαίνει στο μυαλό του/της συντρόφου σας. Διότι αυτό το τελευταίο είναι που πυροδοτεί μετά τη ζήλια.
Η μη βίαιη επικοινωνία
Ο διάλογος με δικούς σου ανθρώπους πέραν του/της συντρόφου είναι πάντα ένας βοηθητικός τρόπος για να αποφορτιστεί η μεγάλη ένταση, το άγχος και η αβεβαιότητα. Φυσικά το πιο σημαντικό από όλα είναι ο διάλογος με τον/τη σύντροφο. Για να γίνει αυτό εποικοδομητικά χρειάζεται να είσαι σε θέση να επικοινωνείς χωρίς λεκτική βία, χωρίς προσβλητικό ή κακοποιητικό λόγο. Αν γίνεσαι εξαντλητικός/η με ερωτήσεις τύπου ανάκριση, αν θυμώνεις και εκρήγνυσαι, αν δεν ακούς αλλά μόνο μιλάς, τότε το πρόβλημα θα χειροτερέψει. Εσύ και μόνο εσύ έχεις ευθύνη απέναντι στον εαυτό σου να διαχειριστείς τη ζήλια και το άγχος της απόρριψης που σε διακατέχει. Ο/η σύντροφος σου μπορεί να σε βοηθήσει σε αυτό, αλλά μόνο μέχρι ένα βαθμό. Μόνο όταν θα είσαι έτοιμος/η να δείξεις εμπιστοσύνη και να επικοινωνήσεις με ηρεμία τα συναισθήματα σου και το λόγο ύπαρξης τους, τότε μόνο θα μπορείτε να λύσετε μαζί το πρόβλημα της ζήλιας.
Έλα να δούμε μαζί, τι συμβαίνει
Αν δεν είσαι σίγουρος/η, πώς ακριβώς επηρεάζουν τη σχέση σου τα συναισθήματα ζήλιας που σε διακατέχουν, μπορείς να έρθεις σε μία πρώτη συνεδρία στο χώρο μας για να δούμε μαζί, τι συμβαίνει. Μπορείς, αν θέλεις να προσκαλέσεις και τον/τη σύντροφο σου σε μία συνεδρία συμβουλευτικής σχέσης. Έτσι θα έχεις μια ξεκάθαρη εικόνα για το που βρίσκετε η σχέση σου και τι ακριβώς χρειάζεται να γίνει για να διαχειριστείς τη ζήλια σου με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο. Η ψυχολόγος Κατερίνα Τζιωρίδου απαντά πάντα προσωπικά και άμεσα σε όλους τους τρόπους επικοινωνίας. Τα τηλέφωνα επικοινωνίας είναι 2310 834 652 / 698 802 4386 και η διεύθυνση online είναι info@psy4you.gr.
