Ψυχολόγος Θεσσαλονίκη - Κατερίνα Τζιωρίδου
Πώς στηρίζουν οι γονείς το παιδί που έχει αποκαλύψει τη σεξουαλική του ταυτότητα;
Τι είναι το “Τιμητικό Στίγμα”;
Πώς θα φροντίσουν τους εαυτούς τους μετά το coming out του παιδιού τους;
Γράφει ο Γιώργος Κασφίκης, επιστημονικός συνεργάτης του orlgandolgbt.gr – Ψυχική Υγεία χωρίς Στίγμα
Μετά το coming out των ΛΟΑΤΚΙ+ παιδιών τους, οι γονείς συνειδητοποιούν άμεσα ότι ζουν σε έναν κόσμο που στιγματίζει όχι μόνο τα παιδιά τους αλλά και τους ίδιους. Ξαφνικά, οι γονείς λαμβάνουν ακούσια ένα κοινωνικό στίγμα και αυτή συνήθως είναι η πρώτη πικρή γεύση της αδικίας του κοινωνικού στιγματισμού που έχουν βιώσει άμεσα ή έμμεσα, τα ΛΟΑΤΚΙ+ παιδιά τους.
Το φαινόμενο αυτό περιέγραψε ο Goffman το1963 και ονομάζεται «Τιμητικό Στίγμα» (Courtesy Stigma). Το τιμητικό στίγμα αναφέρεται στην ενδεχόμενη κοινωνική δυσκολία που αντιμετωπίζουν άτομα σχετιζόμενα με ένα ήδη στιγματισμένο άτομο. Χαρακτηριστική περίπτωση αποτελεί το στίγμα των ΛΟΑΤΚΙ+ ταυτοτήτων. Οι γονείς μπορεί να κατηγορηθούν ότι ευθύνονται για την ΛΟΑΤΚΙ+ ταυτότητα των παιδιών τους, είτε μέσω συμπεριφορών είτε μέσω κληρονομικότητας και ως αποτέλεσμα, να αμφισβητηθεί η δική τους γονεική υπόσταση. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε έναν περιορισμό της κοινωνικής αποδοχής των ΛΟΑΤΚΙ+ γονιών. Παράλληλα, το μέλος της οικογένειας που φέρει τη ΛΟΑΤΚΙ+ ταυτότητα επηρεάζεται και το ίδιο από το τιμητικό στίγμα, καθώς μειώνονται οι πιθανότητες για αποδοχή και συναισθηματική υποστήριξη από τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας. Στην περίπτωση του τιμητικού στίγματος, η νοητική αναπαράσταση που δημιουργεί ο/η παρατηρητής/παρατηρήτρια για το στιγματισμένο άτομο, συνδέεται συνειρμικά με ανάλογες αναπαραστάσεις που φέρει για τους ανθρώπους που είναι κοντά σε αυτό το άτομο. Κατά αυτόν τον τρόπο οι αρνητικές στερεοτυπικές αξιολογήσεις για το στιγματισμένο άτομο μεταφέρονται αυτόματα, αρκετές φορές ασυνείδητα στους ανθρώπους που συνδέονται μαζί του.
Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας που ίσως να προξενήσει αρνητικά συναισθήματα στους γονείς μετά το coming out των ΛΟΑΤΚΙ+ παιδιών τους, είναι η ακύρωση κάποιων προσωπικών προσδοκιών τους. Αυτές οι προσδοκίες αποτελούν τις προσωπικές προβολές των γονιών σε σχέση με την εξέλιξη της ζωής των παιδιών τους. Σ’αυτο το σημείο είναι σημαντικό να προσπαθήσουν να δουν με λογική την κατάσταση. Κάποιες από τις προσδοκίες τους είναι συμβατές με την πραγματικότητα και κάποιες άλλες ασύμβατες και αυτό είναι εντάξει. Η διαπραγμάτευση των προσδοκιών είναι μέρος μιας φυσιολογικής διαδικασίας της γονεικότητας.
Αρχικά, οι γονείς θα βοηθηθούν βρίσκοντας ένα έμπιστο και ανοιχτόμυαλο άτομο στο οποίο θα μπορέσουν να μιλήσουν για αυτά που τους απασχολούν σε σχέση με το coming out των παιδιών τους. Αυτά τα έμπιστα άτομα μπορούν να βοηθήσουν τους γονείς να επανεξετάσουν κάποιες στερεοτυπικές και παράλογες πεποιθήσεις όπως ότι: οι ΛΟΑΤΚΙ+ άνθρωποι θα βιώσουν μοναξιά ή ότι δεν θα τα καταφέρουν στον εργασιακό τους χώρο ή ότι δεν θα αποκτήσουν ποτέ οικογένεια και πως θα έχουν μια δυστυχισμένη ζωή.
Αν οι γονείς δεν έχουν τη δυνατότητα να έρθουν σε επαφή με ένα έμπιστο και ανοιχτόμυαλο άτομο, μπορούν πάντα να ζητήσουν τη βοήθεια των επαγγελματιών ψυχικής υγείας (επικοινώνησε εδώ μαζί μας για άμεσο ραντεβού). Οι γονείς μπορούν να απευθυνθούν στις ΛΟΑΤΚΙ+ οργανώσεις της ΚτΠ (Κοινωνίας των Πολιτών) που συνεργάζονται με ψυχολόγους, όπως και στον επιστημονικό φορέα ψυχικής υγείας «Orlando LGBT+», προκειμένου να βρουν επιστήμονες που ακολουθούν τα σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα και τους κώδικες δεοντολογίας.
Όταν οι γονείς είναι στα πρώτα βήματα της διεργασίας αποδοχής των ΛΟΑΤΚΙ+ παιδιών τους, μπορούν να επικοινωνήσουν ανώνυμα και εμπιστευτικά με ειδικούς ψυχικής υγείας μέσω τηλεφώνου. Αυτή τη δυνατότητα παρέχει η γραμμή ψυχολογικής στήριξης «11528-Δίπλα σου». Η γραμμή αποτελείται από εξειδικευμένες/ους/α επαγγελματίες ψυχικής υγείας οι οποίες/οι/α παρέχουν καθημερινά ψυχολογική στήριξη σε γονείς ΛΟΑΤΚΙ+ παιδιών. Οι επιστημονικοί σύμβουλοι της γραμμής παρέχουν φροντίδα στους γονείς, δημιουργώντας μια συνθήκη που τους επιτρέπει να εξωτερικεύσουν τα όποια συναισθήματά τους έτσι ώστε αυτά να ακουστούν και στη συνέχεια να δουλευτούν. Η γραμμή είναι πανελλήνιας εμβέλειας και υπάρχει πρόσβαση για όλους τους γονείς.
Συχνά, άνθρωποι που μοιράζονται τα ίδια βιώματα μπορούν να λειτουργήσουν ιδιαίτερα ανακουφιστικά. Άλλοι γονείς οι οποίοι έχουν ήδη βιώσει κάποια ενδεχόμενα αρνητικά συναισθήματα, όπως ενοχή, θλίψη και αγωνία είναι σε θέση να κατανοήσουν από πρώτο χέρι αυτές τις εμπειρίες και να βοηθήσουν τους άλλους γονείς να νιώσουν καλύτερα και να πάνε παρακάτω σε αυτή τη διαδρομή. Οι «Υπερήφανοι Γονείς» είναι μια ομάδα υποστήριξης και ενδυνάμωσης γονέων με ΛΟΑΤΚΙ+ παιδιά.
Είναι σημαντικό οι γονείς να αναζητήσουν έγκυρη ενημέρωση σε σχέση με θέματα που περιστρέφονται γύρω από τις ΛΟΑΤΚΙ+ ταυτότητες. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι, αυτή η ενημέρωση να γίνει από φορείς και συγγράμματα που να διαθέτουν πηγές βασισμένες σε σύγχρονες και έγκυρες επιστημονικές έρευνες. Στην αντίθετη περίπτωση, οι γονείς θα αποπροσανατολιστούν βιώνοντας επιπρόσθετες δυσκολίες.
Είναι κομβικής σημασίας οι γονείς να δώσουν στα παιδιά τους την δυνατότητα να τους φροντίσουν εκπαιδεύοντας τους. Είναι βέβαιο πως τα παιδιά μπορούν να διδάξουν στους γονείς τους κάποια πράγματα σε σχέση με τις ΛΟΑΤΚΙ+ ταυτότητες, με την αποδοχή και με την αγάπη.
Τέλος, είναι σημαντικό να γίνει κατανοητό από τους γονείς πως τα πράγματα αλλάζουν, και όχι μόνο σε μεγάλες μητροπόλεις του εξωτερικού αλλά παντού. Η επιστήμη έρχεται ως έγκυρος φορέας αλλαγής, η κοινωνία αρχίζει να συνδιαλέγεται και σιγά σιγά να συμβαδίζει μαζί της. Το αποτέλεσμα είναι μια νέα συνθήκη κατανόησης της ποικιλομορφίας του ανθρώπινου είδους η οποία φέρει αλληλεγγύη, συνέργεια και πέρα και πάνω απ’ όλα αγάπη για τον εαυτό και τον συνάνθρωπο.
