Η διαδικασία της φυλομετάβασης είναι πολυεπίπεδη και κάθε τρανς άτομο την αντιλαμβάνεται και την πραγματώνει διαφορετικά. Πρόκειται για τη διαδικασία αλλά και την εσωτερική διεργασία, στην οποία θα προχωρήσει το τρανς άτομο, έτσι ώστε να εκφράζει με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη συμφωνία και ικανοποίηση την ταυτότητα φύλου του. Η φυλομετάβαση περιλαμβάνει όχι μόνο τις ιατρικές διαδικασίες και τις χειρουργικές επεμβάσεις, αλλά και μια σειρά από άλλες διαδικασίες.
άκουσε το σε podcast
Η κοινωνική φυλομετάβαση
Η φυλομετάβαση σε κοινωνικό επίπεδο αναφέρεται:
- στο coming out, δηλαδή τη γνωστοποίηση της ταυτότητας φύλου ενός ατόμου προς το περιβάλλον του – εδώ μπορεί να βοηθήσουν οι συνεδρίες με έναν/μία ψυχολόγο ΛΟΑΤΚΙ+ .
- στην επιλογή νέου ονόματος και χρήση των αντωνυμιών με τις οποίες ταυτίζεται το άτομο.
- στις αλλαγές στην εμφάνιση και τον τρόπο που εκφράζει το φύλο του, π.χ. το ντύσιμο, τα μαλλιά, το μακιγιάζ.
- στις μεθόδους που μειώνουν τη σωματική δυσφορία φύλου και δίνουν έμφαση σε σημεία του σώματος με τα οποία το τρανς άτομο νιώθει αρμονία, όπως το binding (βοηθάει το στήθος να φαίνεται πιο επίπεδο), το tucking (βοηθάει να φαίνεται πιο επίπεδη η περιοχή των γεννητικών οργάνων), τα packers (ομοιώματα που δίνουν την εικόνα πέους), τα επιθέματα στήθους (δίνουν όγκο στο στήθος).
Η ιατρική φυλομετάβαση
Η φυλομετάβαση σε ότι αφορά το ιατρικό μέρος αναφέρεται σε μια σειρά παρεμβάσεων που στοχεύουν στην αλλαγή των σωματικών χαρακτηριστικών που δημιουργούν δυσφορία στο τρανς άτομο. Ο στόχος των επεμβάσεων είναι η κατά το δυνατόν μεγαλύτερη συμφωνία του σώματος με την ταυτότητα φύλου. Οι παρεμβάσεις που γίνονται είναι η λήψη αναστολέων ορμονών (blockers), η ορμονοθεραπεία και οι χειρουργικές επεμβάσεις.
Οι αναστολείς ορμονών
Οι αναστολείς ορμονών λαμβάνονται από ανήλικα τρανς άτομα. Ο στόχος είναι η καθυστέρηση της ανάπτυξης των πρωτογενών και δευτερογενών χαρακτηριστικών του φύλου. Έτσι τα ανήλικα τρανς άτομα έχουν το χρόνο να διερευνήσουν την ταυτότητα φύλου τους. Επίσης μπορούν να αποφασίσουν σε αυτό το διάστημα κατά πόσο θέλουν να προχωρήσουν σε πιο παρεμβατικές μεθόδους για να μειώσουν τη δυσφορία που βιώνουν.
Η λήψη αναστολέων έχει το πλεονέκτημα ότι αποτρέπει την ανάπτυξη των χαρακτηριστικών του βιολογικού φύλου (π.χ. ανάπτυξη στήθους σε τρανς αγόρια, ανάπτυξη τριχοφυίας σε τρανς κορίτσια), έτσι μπορούν μελλοντικά να αποφευχθούν μια σειρά από χειρουργικές επεμβάσεις. Ένα ακόμη πλεονέκτημα των αναστολέων είναι ότι δεν αποτρέπουν την ήβη μη αναστρέψιμα. Δηλαδή αν το άτομο σταματήσει τη λήψη, τα επίπεδα ορμονών επανέρχονται στο αναμενόμενο για την ηλικία επίπεδο.
Η ορμονοθεραπεία
Η ορμονοθεραπεία περιλαμβάνει τη μείωση των επιπέδων των κυρίαρχων ορμονών που παράγει το σώμα και την αύξηση των μη κυρίαρχων, έτσι ώστε να αναπτυχθούν τα επιθυμητά χαρακτηριστικά φύλου. Πιο συγκεκριμένα για τρανς άνδρες και τρανς-masc άτομα περιλαμβάνει τη λήψη τεστοστερόνης και ίσως και αναστολείς οιστρογόνων. Για τρανς γυναίκες και τρανς-fem άτομα περιλαμβάνει τη λήψη οιστρογόνων και αντιανδρογόνων και ίσως προγεσταγόνων – ανάλογα την περίπτωση. Κάποιες από τις αλλαγές που συντελούνται είναι αναστρέψιμες (π.χ. ανακατονομή μυϊκής μάζας και λίπους), ενώ κάποιες άλλες είναι μη αναστρέψιμες ακόμη κι αν το άτομο σταματήσει τη λήψη ορμονών (π.χ. ανάπτυξη στήθους σε τρανς γυναίκες, αλλαγή στη χροιά της φωνής σε τρανς άνδρες). Η ορμονοθεραπεία μπορεί να συνεχιστεί για όσο χρονικό διάστημα επιθυμεί το άτομο.
Επαναπροσδιορισμός φύλου
Οι επεμβάσεις επαναπροσδιορισμού φύλου ή επιβεβαίωσης φύλου περιλαμβάνουν ένα σύνολο χειρουργικών επεμβάσεων. Ο στόχος είναι η αλλαγή σωματικών χαρακτηριστικών που δεν αλλάζουν εντελώς με την ορμονοθεραπεία ή άλλες μη ιατρικές παρεμβάσεις. Πρόκειται για επεμβάσεις που αφορούν τα εσωτερικά ή εξωτερικά αναπαραγωγικά όργανα (bottom surgery), το στήθος (top surgery) ή το πρόσωπο. Π.χ. για τρανς άντρες μείωση ή/και ανακατασκευή στήθους, φαλοπλαστική, υστερεκτομή κλπ. Για τρανς γυναίκες προσθετική στήθους, ορχιεκτομή, κολποπλαστική κλπ.
Η νομική φυλομετάβαση
Το κομμάτι της νομοθεσίας για τη νομική φυλομετάβαση ενός τρανς ατόμου αφορά στη διαδικασία της νομικής αναγνώρισης της ταυτότητας φύλου. Ως τέτοια ορίζεται η διαδικασία μέσω της οποίας μπορεί να γίνει διόρθωση του φύλου και του ονόματος στα επίσημα έγγραφα του ατόμου, έτσι ώστε να βρίσκεται σε συμφωνία με την ταυτότητα φύλου. Η διαδικασία αυτή από το 2017 και μετά είναι ανεξάρτητη από την ιατρική διαδικασία. Η θεσμοθέτηση μιας διαδικασίας που να βασίζεται στον αυτοπροσδιορισμό του ατόμου αφορά σε μια μεγάλη νίκη του τρανς κινήματος στην Ελλάδα. Πράγματι τον Οκτώβριο του 2017 το ελληνικό κοινοβούλιο υπερψήφισε το σχέδιο νόμου για τη νομική αναγνώριση ταυτότητας φύλου (Ν. 4491/2017). Σύμφωνα με αυτόν δεν απαιτείται οποιαδήποτε ιατρική επέμβαση, εξέταση ή φαρμακευτική αγωγή προκειμένου να προβεί ένα άτομο στη διόρθωση του ονόματος και του φύλου του.
Ωστόσο η διαδικασία αυτή προϋποθέτει το άτομο να είναι πάνω από 18. Τρανς άτομα που έχουν συμπληρώσει τα 17 έτη μπορούν να καταθέτουν αίτημα για διόρθωση των στοιχείων τους με τη συγκατάθεση των γονέων/κηδεμόνων τους. Για τα έφηβα τρανς άτομα 15 και 16 ετών απαιτείται συμπληρωματικά εκτίμηση από διεπιστημονική επιτροπή. Έχουν υπάρξει ωστόσο περιπτώσεις, όπου γονείς έφηβων τρανς παιδιών έχουν διεκδικήσει και πετύχει την αλλαγή νομικών εγγράφων με τη συμβολή νομικού συμβούλου και χωρίς την στιγματιστική ιατρική γνωμάτευση. Να υπογραμμιστεί ότι η πρόβλεψη αυτή έρχεται σε αντίθεση με την κατάργηση των ιατρικών παρεμβάσεων ως προϋπόθεση για την αλλαγή του ονόματος και διατηρεί την παθολογιοποίηση των έφηβων τρανς ατόμων.
Το τρανς άτομο αποφασίζει
Είναι πολύ σημαντικό να θυμόμαστε ότι κάθε τρανς άτομο αποφασίζει για τον εαυτό του, ποιες από τις αλλαγές θέλει να ολοκληρώσει. Κάποια άτομα μπορεί να επιθυμούν να προβούν σε όλες τις αλλαγές, κάποια άλλα σε μερικές και κάποια άλλα ίσως σε καμία. Επίσης δεν υπάρχει προκαθορισμένη σειρά για τις διαδικασίες της φυλομετάβασης. Τέλος, το σημαντικότερο όλων είναι ότι, είτε το άτομο έχει προβεί σε διαδικασίες φυλομετάβασης είτε όχι, αυτό δεν αποτελεί κριτήριο για την εγκυρότητα της ταυτότητας φύλου του.
Πηγές:
Παπαθανασίου, Ν., Χρηστίδη, Ε.- Ο. . Συμπερίληψη και Ανθεκτικότητα: Βασικές αρχές ψυχοκοινωνικής στήριξης σε θέματα σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας, έκφρασης και χαρακτηριστικών φύλου. Αθήνα, Gutenberg, 2020.
Παγάνης, Φ. (2019). Οδηγός για νέα τρανς άτομα – Βασικές πληροφορίες για ζητήματα ταυτότητας φύλου. Αθήνα: Colour Youth – Κοινότητα LGBTQ Νέων Αθήνας.
Foto: Κyle on Unsplash
