Ως ανοιχτή σχέση ορίζεται οποιαδήποτε μη μονογαμική σχέση που έχει τη συναίνεση όλων των μερών. Ως πολυσυντροφικότητα ορίζεται η δημιουργία και διατήρηση πολλαπλών ταυτόχρονων ερωτικών ή και σεξουαλικών σχέσεων. Οι ανοιχτές σχέσεις δομούνται με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους, ωστόσο κατά βάση έχουν όλες δύο κοινά χαρακτηριστικά:
α. περιλαμβάνουν πάνω από δύο άτομα, και
β. συνάπτονται με τη σύμφωνη γνώμη και τη συναίνεση όλων των ατόμων που λαμβάνουν μέρος. Λόγω αυτών των δύο χαρακτηριστικών, η πολυσυντροφικότητα δεν αποτελεί απιστία.
Αν βρίσκεσαι σε ανοιχτή σχέση και νιώθεις ότι χρειάζεσαι υποστήριξη στις πολύπλευρες προκλήσεις της σχέσης σου. Αν έχεις ανάγκη κάτι διαφορετικό από μία μονογαμική σχέση. Αν νιώθεις, ότι μία μη μονογαμική σχέση μπορεί να σου δώσει μεγαλύτερη ελευθερία, αγάπη και ολοκλήρωση. Τότε είναι σημαντικό να το κάνεις συνειδητά και με συναίνεση όλων των εμπλεκόμενων μερών. Επίσης χρειάζεται να ξέρεις, πώς θα χειριστείς τις προκλήσεις που θα αναδυθούν, όπως ζήλεια, συμφωνίες, όρια κλπ. Για όλους αυτούς τους λόγους, διάβασε το παρακάτω κείμενο.
Ανοιχτές σχέσεις – Πολυσυντροφικότητα: Βασική ορολογία
Ας δούμε κάποιους βασικούς όρους που περιλαμβάνονται στην έννοια της πολυσυντροφικότητας.
-
Μονοκανονικότητα
Αναφέρεται στην αξιωματική κοινωνική αποδοχή της μονογαμίας και των αποκλειστικών δυαδικών σχέσεων ως του μόνου φυσιολογικού και φυσικού τρόπου σύναψης ρομαντικών, ερωτικών ή σεξουαλικών σχέσεων. Η μονοκανονικότητα συνεπάγεται μια σειρά κανόνων που θεωρούνται δεδομένοι σε όλες τις σχέσεις: σεξουαλική αποκλειστικότητα, προτεραιοποίηση της ερωτικής σχέσης έναντι άλλων σχέσεων και απαγόρευση σύναψης σχέσεων εκτός του ζευγαριού.
-
Μετασύντροφος (ο/η)
Πρόκειται για το άτομο με το οποίο έχει σχέση κάποιος/-α άλλος/-η σύντροφος στην ανοιχτή σχέση.
-
Πρωταρχική / Πυρηνική σχέση
Το Ζευγάρι. Συνήθως μια μακροχρόνια, προϋπάρχουσα, σταθερή, δυαδική σχέση που θεωρείται ως μεγαλύτερης προτεραιότητας από οποιαδήποτε άλλη. Τα άτομα στην πρωταρχική/πυρηνική σχέση έχουν τον απόλυτο έλεγχο των αποφάσεων για τους κανόνες και τις πρακτικές που θα ακολουθήσουν, και τον τρόπο με τον οποίο θα ασκήσουν την πολυσυντροφικότητα. Οι κανόνες ευνοούν τη συντήρηση, διατήρηση και ευημερία αυτής της σχέσης.
-
Δευτερεύουσα / Επικουρική σχέση
Η σχέση που προστίθεται στην πρωταρχική/πυρηνική. Το άτομο ή τα άτομα που είναι σε μια δευτερεύουσα/επικουρική σχέση έχουν σαφώς μικρότερο ή καθόλου έλεγχο στη λήψη των αποφάσεων. Πολλά άτομα διαφωνούν πλήρως με την έννοια της δευτερεύουσας σχέσης επιχειρηματολογώντας ότι οι μετασύντροφοι αντιμετωπίζονται από Το Ζευγάρι ως “αναλώσιμοι/-ες”.
-
Μοντέλα ανοιχτών σχέσεων
Φαίνεται συστηματικά στα ερευνητικά δεδομένα ότι η ρευστότητα και η ευμεταβλητότητα είναι βασικά χαρακτηριστικά των ανοιχτών σχέσεων. Κάποια άτομα αποφεύγουν τον λεκτικό προσδιορισμό των σχέσεών τους εν γένει. Άλλα άτομα δημιουργούν καινούριους όρους για να τις περιγράψουν. Τα παρακάτω μοντέλα εμφανίζονται με τη μεγαλύτερη συχνότητα στη βιβλιογραφία.
-
Μοντέλα πρωταρχικής – δευτερεύουσας σχέσης
Με διαφορά τα πιο συχνά μοντέλα ανοιχτών σχέσεων. Συμμετέχουν παραπάνω από δύο άτομα, αλλά είναι Το Ζευγάρι αυτό που λαμβάνει αποφάσεις και η σχέση τους έχει προτεραιότητα. Συχνά σε αυτά τα μοντέλα δεν επιτρέπεται οι δευτερεύουσες σχέσεις να εξελιχθούν σε ίσης σημασίας με την πρωταρχική. Υπάρχουν σαφείς κανόνες, περιορισμοί και όρια γύρω από την ποιότητα και την ποσότητα του χρόνου που περνάει Το Ζευγάρι και τους τύπους δραστηριοτήτων στις οποίες επιτρέπεται να συμμετάσχουν με τους/τις μετασυντρόφους.
Ένα δημοφιλές και κοινωνικά ορατό μοντέλο αυτού του τύπου σχέσης αποτελεί η ανταλλαγή συντρόφων (swinging). Στη βάση του το swinging είναι η συμφωνία Του Ζευγαριού να επιτρέπονται σεξουαλικές σχέσεις τους με άλλα άτομα, συνήθως την ίδια ώρα, στον ίδιο χώρο. Λόγω του ότι είναι το πιο κοντινό μοντέλο στην παραδοσιακή μονογαμία, θεωρείται συχνά το πιο ετεροκανονικό και απολίτικο μοντέλο ανοιχτής σχέσης.
-
Μοντέλα πολλαπλών πρωταρχικών σχέσεων
Περιλαμβάνουν έναν συγκεκριμένο αριθμό ατόμων (τρία ή περισσότερα) που όλα βρίσκονται σε πρωταρχικής σημασίας και προτεραιότητας σχέσεις μεταξύ τους. Όλα τα μέλη είναι ισότιμοι/-ες/-α σύντροφοι. Το μοντέλο αυτό συναντάται και ως Κλειστό μοντέλο ή Πολυαποκλειστικότητα. Εδώ τρεις ή περισσότεροι σύντροφοι δημιουργούν την κεντρική μονάδα σχέσης, όπου οι κανόνες είναι ίδιοι με του παραδοσιακού γάμου, αλλά με περισσότερα από δύο άτομα. Όλοι οι σύντροφοι ζουν μαζί και μοιράζονται οικονομικές και οικογενειακές υποχρεώσεις. Τέλος υπάρχει και το μοντέλο Δομή V, όπου ένα άτομο έχει ισότιμης σημασίας σχέσεις με δύο άτομα τα οποία δεν εμπλέκονται μεταξύ τους.
-
Μοντέλα πολλαπλών, μη πρωταρχικών σχέσεων
Το άτομο που εφαρμόζει αυτό το μοντέλο μη μονοσυντροφικότητας είναι ουσιαστικά ελεύθερο. Μπορεί να εμπλακεί σε πολλαπλές σχέσεις με πάνω από ένα άτομο, αλλά καμία από αυτές τις σχέσεις δεν έχει υποχρεώσεις ή δεσμεύσεις. Το μοντέλο αυτό λειτουργεί αποτελεσματικά για άτομα που έχουν περιορισμένο χρόνο ή άλλες πρωταρχικές δεσμεύσεις που δεν τους επιτρέπουν να αφιερώσουν παραπάνω χρόνο σε ρομαντικές ή σεξουαλικές σχέσεις.
-
Σχεσιακή αναρχία
Όλα τα άτομα που συμμετέχουν έχουν απόλυτη αυτονομία, ευελιξία και ανεξαρτησία ως προς τον τύπο, το είδος, τη συχνότητα και την ποιότητα σχέσεων που θέλουν να δημιουργήσουν. Κάθε άτομο έχει τη δύναμη να καθορίσει τους κανόνες γύρω από τις αποφάσεις που παίρνει και δεν χρειάζεται την έγκριση των υπολοίπων μελών του μοντέλου.
Κανόνες ανοιχτής σχέσης
Οι ανοιχτές σχέσεις έχουν τρεις βασικούς κανόνες.
- Επικοινωνία και διαπραγμάτευση. Στην πολυσυντροφικότητα η ανοιχτή, συνεχής επικοινωνία και η διαπραγμάτευση παίζουν καθοριστικό ρόλο στην επιτυχία των σχέσεων. Τα άτομα που συμμετέχουν μπορεί να περάσουν μήνες, αν όχι χρόνια, προετοιμάζοντας την απόφασή τους να ανοίξουν τη σχέση και στον χρόνο αυτό εγκαθιδρύουν όρια, κανόνες και υποχρεώσεις για να διασφαλίσουν την ασφάλειά τους τόσο ατομικά όσο και σχεσιακά. Η εμπιστοσύνη, η ειλικρίνεια και ο σεβασμός μεταξύ των συντρόφων που λαμβάνουν τις αποφάσεις είναι βασικές προϋποθέσεις επιτυχίας μιας πολυσυντροφικής σχέσης.
- Συναίνεση. Μόλις η διαπραγμάτευση ολοκληρωθεί και αποφασιστούν οι κανόνες και τα όρια, όλα τα άτομα συναινούν και συμφωνούν στην τήρησή τους. Η συναίνεση είναι επίσης μια διαρκής διαδικασία, καθώς οι ανάγκες των ατόμων και τα όριά τους είναι ευμετάβλητα και ρευστά. Ως εκ τούτου, οι κανόνες προσαρμόζονται για να αντανακλούν τις όποιες αλλαγές και όλα τα μέλη συναινούν ενεργά στα νέα δεδομένα.
- Βέτο. Σε κάποιες πολυσυντροφικές σχέσεις οι σύντροφοι αποφασίζουν να διατηρήσουν το δικαίωμα της άσκησης βέτο. Το δικαίωμα του βέτο επιτρέπει στα μέλη της σχέσης να απαγορεύσουν στον/στη σύντροφό τους να εμπλακεί με κάποιο συγκεκριμένο άτομο. Η απαγόρευση γίνεται στη βάση της δυσφορίας του ατόμου που ασκεί το βέτο, ανεξάρτητα από τις επιθυμίες και τις ανάγκες του/της/των συντρόφων. Αν επανειλημμένα τα όρια ενός/μιας συντρόφου δεν γίνονται σεβαστά, το βέτο επιτρέπει την εντατική και κατηγορηματική οριοθέτηση. Είναι η λέξη ασφάλειας των ανοιχτών σχέσεων.
Αν νιώθεις ότι χρειάζεσαι ενδυνάμωση στο θέμα της πολυσυντροφικότητας, επικοινώνησε εδώ μαζί μας.
Πηγή/Αποσπάσματα: Παπαθανασίου, Ν., Χρηστίδη, Ε.- Ο. (2020). Συμπερίληψη και Ανθεκτικότητα: Βασικές αρχές ψυχοκοινωνικής στήριξης σε θέματα σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας, έκφρασης και χαρακτηριστικών φύλου. Κεφάλαιο 5, Bdsm και πολυσυντροφικότητα, Χρυσούλα Ηλιοπούλου. Αθήνα: Gutenberg
