Κατανοώντας τις προκλήσεις
Οικογένεια και φίλοι – το σημαντικότερο υποστηρικτικό δίκτυο
Η ύπαρξη ενός υποστηρικτικού δικτύου είναι το πιο σημαντικό κομμάτι στη ζωή ενός ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμου. Η αποδοχή άνευ όρων από την οικογένεια αλλά και από το φιλικό περιβάλλον παρέχει τον ασφαλή χώρο για να νιώθει ελεύθερο από διακρίσεις και αποκλεισμούς.
Η έλλειψη αποδοχής θέτει τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα σε μέχρι και 30% μεγαλύτερο κίνδυνο από τον υπόλοιπο πληθυσμό για εμφάνιση ψυχικών διαταραχών, καθώς πέφτουν συχνότερα θύματα των κοινωνικών αποκλεισμών, των διακρίσεων, της πατριαρχίας. Η αποδοχή από την οικογένεια και τους φίλους ενδυναμώνει την ΛΟΑΤΚΙ+ ταυτότητα και κάνει το άτομο πιο ανθεκτικό στις καθημερινές προκλήσεις στη ζωή του.
Η συμπεριληπτική στάση του οικείου περιβάλλοντος ενισχύει την αυτοεκτίμηση, το αίσθημα του ανήκειν, την αυτοαποδοχή. Το ΛΟΑΤΚΙ+ άτομο αισθάνεται σίγουρο για τον εαυτό του. Θωρακίζεται απέναντι στην ετεροκανονικότητα που αναπαράγει ως φυσιολογικές μόνο τις σις στρέιτ ταυτότητες και το έμφυλο δίπολο αρσενικό-θηλυκό.
Κοινωνικά και πολιτισμικά εμπόδια
Ένα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομο σήμερα έρχεται αντιμέτωπο με πολλαπλά κοινωνικά και πολιτισμικά εμπόδια, τα οποία επηρεάζουν σε σημαντικό βαθμό την καθημερινότητα του, την ψυχολογική του κατάσταση, το αίσθημα ασφάλειας. Ένα βασικό εμπόδιο είναι οι διακρίσεις και οι προκαταλήψεις που πηγάζουν από βαθιά ριζωμένα στερεότυπα και διαστρεβλωμένες αντιλήψεις για τις ΛΟΑΤΚΙ+ ταυτότητες. Η ομοφοβική κοινωνία περιθωριοποιεί και αναπαράγει αποκλεισμούς. Η πρόσβαση σε ευκαιρίες για εργασία, εκπαίδευση, υπηρεσίες υγείας δεν είναι καθόλου αυτονόητη και ισότιμη. Κυρίως στα τρανς άτομα οι αποκλεισμοί και η τρανσφοβία χτίζουν συνεχώς εμπόδια στο δικαίωμα για μια ζωή με ίσες ευκαιρίες.
Σε συντηρητικές κοινωνίες οι παραδοσιακές αντιλήψεις περί φύλου και οικογένειας όπως και οι αρνητικές εικόνες και αόρατες αναπαραστάσεις για τις ΛΟΑΤΚΙ+ ταυτότητες στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και στο δημόσιο λόγο κάθε άλλο παρά αποδοχή δημιουργούν. Αντιθέτως στρέφουν την κοινή γνώμη σε ομοφοβικό/τρανσφοβικό λόγο και συμπεριφορές. Επιπλέον σε πολλές χώρες το νομικό σύστημα δεν διασφαλίζει πλήρη ισότητα, προστασία από διακρίσεις και ποινικές κυρώσεις για συμπεριφορές διάκρισης (ρατσισμός, ομοφοβία, τρανσφοβία, σεξισμός) προς μειονοτικούς πληθυσμούς. Αυτονόητα δικαιώματα όπως ο γάμος, η τεκνοθεσία, η απόκτηση παιδιών δεν είναι νομικά κατοχυρωμένα για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Αντιθέτως αναπαράγεται ένας αναχρονιστικός και παθολογικοποιημένος λόγος περί απόκλισης από τις παραδοσιακές αντιλήψεις για τον γάμο και την οικογένεια.
Η αντιμετώπιση της ομοφοβίας και τρανσφοβίας απαιτεί εκπαίδευση, ευαισθητοποίηση και δράση σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο. Η εκπαίδευση σε σχολεία και κοινότητες για θέματα ταυτότητας φύλου και σεξουαλικού προσανατολισμού βάζει τις βάσεις για να εκλείψουν οι έμφυλες διακρίσεις, τα στερεότυπα και οι προκαταλήψεις. Παράλληλα, η ενίσχυση των νομικών πλαισίων που προστατεύουν τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα από διακρίσεις και κάθε μορφή βίας είναι κρίσιμη. Σε ατομικό επίπεδο, η ανοιχτή συζήτηση, ο σεβασμός στις ταυτότητες και η χρήση συμπεριληπτικής γλώσσας προωθούν την αποδοχή. Η υποστήριξη ΛΟΑΤΚΙ οργανώσεων, η σύμμαχη στάση, η συμμετοχή σε καμπάνιες κατά των διακρίσεων συμβάλλουν στη δημιουργία ενός συμπεριληπτικού και ασφαλούς περιβάλλοντος για τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα.
Η δύναμη της αποδοχής και της ενσυναίσθησης
Η αποδοχή και η ενσυναίσθηση είναι δύο θεμελιώδεις αξίες που παίζουν καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία ισχυρών δεσμών με τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα. Η αποδοχή παρέχει περιβάλλον ασφάλειας και εμπιστοσύνης καθώς αναγνωρίζει, επιβεβαιώνει και σέβεται τη μοναδικότητα κάθε ατόμου. Ενισχύει την αυτοπεποίθηση και την αυτοεκτίμηση. Μόνo έτσι μπορεί ένα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομο να αισθάνεται ότι ανήκει σε μία κοινότητα που το στηρίζει. Η ενσυναίσθηση βοηθά τους ανθρώπους να κατανοήσουν σε βάθος τις προκλήσεις που βιώνουν τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Τέτοιες προκλήσεις είναι οι διακρίσεις, η απόρριψη, η ομοφοβία, η τρανσφοβία, η βία, η ρητορική μίσους, οι κοινωνικοί αποκλεισμοί.
Η αποδοχή και η σύμμαχη στάση προς τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα ξεκινάει από την ενημέρωση και την εκπαίδευση γύρω από τα θέματα ταυτότητας φύλου και σεξουαλικού προσανατολισμού με πρωταρχικό στόχο το γκρέμισμα των προκαταλήψεων, των στερεοτυπικών αντιλήψεων και των μύθων. Η δημιουργία σχέσεων αμοιβαίου σεβασμού ενισχύεται μέσα από τον ανοιχτό διάλογο και την ευκαιρία για μοίρασμα εμπειριών, σκέψεων, συναισθημάτων. Ο σεβασμός στα ονόματα και τις αντωνυμίες που τα ίδια τα άτομα επιθυμούν είναι μια καθημερινή πράξη αναγνώρισης και επιβεβαίωσης της ταυτότητας των ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιωμάτων. Οι άνθρωποι μπορούν όταν θέλουν να οικοδομήσουν έναν κόσμο συμπεριληπτικό και δίκαιο, όπου όλα τα άτομα θα νιώθουν αποδεκτά και σεβαστά δημιουργώντας έτσι ισχυρούς δεσμούς βασισμένους στην αποδοχή και την ενσωμάτωση.
Η εμπιστοσύνη ως θεμέλιο
Η εμπιστοσύνη αποτελεί θεμέλιο για όλες τις ανθρώπινες σχέσεις, πόσο μάλλον για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα που αντιμετωπίζονται τις περισσότερες φορές με καχυποψία και προκατάληψη. Σε έναν κόσμο με καθημερινό βίωμα την απόρριψη, τη ρητορική μίσους, το ρατσισμό, τον σεξισμό, η εμπιστοσύνη έρχεται να επουλώσει τραύματα προσφέροντας ασφάλεια και αποδοχή. Όταν ένα άτομο αισθάνεται ότι μπορεί να είναι ο εαυτός του χωρίς να φοβάται, τότε ενδυναμώνεται τόσο ατομικά όσο και συλλογικά χτίζοντας ανθεκτικούς δεσμούς με τους γύρω.
Η εμπιστοσύνη στις σχέσεις χτίζεται μέσα από τον σεβασμό, τη μη κριτική στάση, τη διαφάνεια, το μοίρασμα, την ενεργητική ακρόαση και τη διαθεσιμότητα. Είναι σημαντικό να μπορούν οι άνθρωποι να ακούνε χωρίς να γίνονται επικριτικοί, να σέβονται τις ταυτότητες των άλλων και τις επιλογές τους, να είναι υποστηρικτικοί και διαθέσιμοι ακόμη και στις δύσκολες στιγμές. Μόνo έτσι μπορούν να χτιστούν γέφυρες που θα ενώνουν και θα ενσωματώνουν τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα στις οικογένειες, τους φίλους, την κοινωνία.
Ένα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομο θα νιώθει περισσότερη εμπιστοσύνη στις σχέσεις του, όταν βιώνει αναγνώριση, αποδοχή, σεβασμό από τους άλλους ανθρώπους. Θα νιώθει ασφάλεια στο περιβάλλον του, όταν χρησιμοποιείται συμπεριληπτική γλώσσα, όταν γίνεται σεβαστή η ταυτότητά του και δεν εισπράτει επικριτική στάση. Η συνέπεια στις πράξεις και τα λόγια των γύρω, η ενεργή υποστήριξη, η συμμετοχή σε ακτιβιστικές δράσεις ευαισθητοποίησης για τα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα, αποδεικνύουν πραγματική δέσμευση. Ο ανοιχτός διάλογος χωρίς επικρίσεις ενισχύει τη βαθύτερη σύνδεση, ενώ η αποδοχή άνευ όρων ενθαρρύνει το άτομο να μοιραστεί την αλήθεια του.
Χτίζοντας ανθεκτικές σχέσεις
Η εποικοδομητική επικοινωνία
Η επικοινωνία στις σχέσεις με ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα χρειάζεται ενσυναίσθηση και σεβασμό καθώς στις περισσότερες περιπτώσεις τα άτομα έχουν βιώσει πολλαπλές διακρίσεις και συχνά διάφορες μορφές βίας. Τα βιώματα αυτά επηρεάζουν τον τρόπο που αλληλεπιδρούν τα ίδια με το περιβάλλον τους. Αλλά και για τον υπόλοιπο πληθυσμό είναι σημαντικό να γνωρίζει την ευαλωτότητα που συχνά φέρει ένα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομο έτσι ώστε να μην επανατραυματίζει με τη συμπεριφορά του.
Η ενεργητική ακρόαση είναι μία πρακτική που ενισχύει τη συναισθηματική σύνδεση και διασφαλίζει αίσθημα ασφάλειας. Στην ενεργητική ακρόαση υπάρχει πλήρης προσοχή προς τον/τη συνομιλητή/-τρια, αποφεύγονται οι διακοπές κατά τη συνομιλία και οι επαναλήψεις. Επιπλέον η χρήση συμπεριληπτικής γλώσσας αποτελεί κλειδί στην ουσιαστική επικοινωνία. Η χρήση των αντωνυμιών που επιλέγει το κάθε άτομο ενισχύουν το αίσθημα σεβασμού και αποδοχής, όπως επίσης και η μη επικριτική στάση στις εμπειρίες και την ταυτότητα του ατόμου. Οι διερευνητικές ερωτήσεις που ενθαρρύνουν τα άτομα να μοιραστούν περισσότερες σκέψεις, συναισθήματα, ανάγκες είναι ακόμη μια πολύ χρήσιμη τεχνική στην επικοινωνία.
Τα όρια στις σχέσεις
Τα υγιή όρια είναι θεμελιώδη για τη διατήρηση της ισορροπίας και του σεβασμού στις σχέσεις. Τα όρια δεν είναι περιοριστικά αλλά προστατευτικά, διασφαλίζοντας ότι κάθε άτομο μπορεί να εκφράζεται ελεύθερα και να νιώθει ασφάλεια μέσα στη σχέση. Τα υγιή όρια ενισχύουν τη συναισθηματική σύνδεση, την αποφυγή συγκρούσεων και την ύπαρξη μιας λειτουργικής δυναμικής στη σχέση. Η ειλικρινής επικοινωνία διασφαλίζει ότι εκφράζονται ξεκάθαρα οι ανάγκες, τα όρια και οι προσδοκίες με τρόπο που αποπνέει σεβασμό.
Τι γίνεται όταν οι σχέσεις είναι τοξικές; Η αλληλεπίδραση με τοξικούς ανθρώπους απαιτεί ξεκάθαρα όρια για την προστασία τους εαυτού και της αυτοεκτίμησης. Τοξικές συμπεριφορές μπορεί να περιλαμβάνουν χειριστικότητα, επίκριση, έλλειψη σεβασμού, ανοιχτή διάκριση. Είναι σημαντικό να αναγνωρίζονται τέτοιες συμπεριφορές και να τίθενται όρια του τύπου “Δεν μου αρέσει όταν…”. Εάν η συμπεριφορά συνεχίζεται θα πρέπει το άτομο να πάρει συναισθηματική ή και φυσική απόσταση. Η ψυχική ανθεκτικότητα στα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα και στις ΛΟΑΤΚΙ+ σχέσεις είναι δύο φορές πιο σημαντική, καθώς καλούνται καθημερινά να ζουν και να υπάρχουν σε μία κατά βάση ομοφοβική κοινωνία.
Το κοινοτικό δίκτυο και η σημασία του
Το κοινοτικό δίκτυο αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο στη διεκδίκηση των ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιωμάτων, αλλά και την ψυχική ανθεκτικότητα των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων. Η ενεργητική συμμετοχή σε τοπικό επίπεδο σε ομάδες ευαισθητοποίησης της κοινωνίας, ομάδες προσωπικής ενδυνάμωσης, ομάδες αλληλοβοήθειας και υποστήριξης παρέχει αίσθημα ασφάλειας, αποδοχής και σύνδεσης, μειώνοντας τη μοναξιά και την απομόνωση. Τα κοινοτικά δίκτυα αποτελούν χώρους ανταλλαγής εμπειριών, αναγνώρισης και επιβεβαίωσης κάθε ταυτότητας για κάθε άτομο. Επίσης μπορούν να συσπειρώσουν σύμμαχα άτομα που θέλουν να συμβάλλουν ενεργά σε κάθε ενέργεια συμπεριληπτικότητας και αποδοχής.
Ένα ισχυρό κοινοτικό δίκτυο προσφέρει όχι μόνο υποστήριξη αλλά και την ευκαιρία να καλλιεργήσουν οι άνθρωποι προσωπικές και συλλογικές αξίες ενισχύοντας την αυτοεκτίμηση και τις βαθιές αληθινές σχέσεις.
Συχνές ερωτήσεις
Πώς μπορώ ως ΛΟΑΤΚΙ+ άτομο να ζητήσω υποστήριξη από την οικογένεια μου;
Ως ΛΟΑΤΚΙ+ άτομο, το να ζητήσεις υποστήριξη από την οικογένεια σου απαιτεί ειλικρίνεια και προετοιμασία. Επέλεξε μια ήρεμη στιγμή για συζήτηση, όπου όλα θα μπορούν να ακούσουν χωρίς πίεση. Εξήγησε πώς νιώθεις και τι χρειάζεσαι από εκείνους, χρησιμοποιώντας προσωπικές φράσεις όπως “Νιώθω ότι χρειάζομαι τη στήριξή σας γιατί…”. Αντιμετώπισε τις πιθανές αντιδράσεις με υπομονή, δίνοντας χρόνο για επεξεργασία των νέων πληροφοριών. Μπορείς να προτείνεις πηγές πληροφόρησης για να τους βοηθήσεις να κατανοήσουν καλύτερα. Θυμήσου, η ανοιχτή επικοινωνία, η συνέπεια και η υπομονή είναι το κλειδί.
Πώς διαχειρίζομαι αρνητικές αντιδράσεις από συγγενείς και φίλους;
Η διαχείριση αρνητικών αντιδράσεων ως προς τη ΛΟΑΤΚΙ+ ταυτότητά σου απαιτεί αυτοφροντίδα και υπομονή. Θυμήσου ότι η αντίδραση των άλλων δεν ορίζει την αξία σου. Δώσε χρόνο στους συγγενείς και φίλους να επεξεργαστούν την πληροφορία και, αν χρειαστεί, πρότεινε πηγές έγκυρης πληροφόρησης ή συμβουλευτική σε επαγγελματία ψυχικής υγείας που εξειδικεύεται σε θέματα ταυτότητας φύλου και σεξουαλικού προσανατολισμού. Αν αντιμετωπίζεις ομοφοβικές συμπεριφορές, θέσε όρια και προστατεύσου συναισθηματικά. Αναζήτησε στήριξη από άτομα που σε αποδέχονται, όπως φίλους, κοινότητες ή ειδικούς ψυχικής υγείας. Να θυμάσαι πώς η διαδικασία αποδοχής είναι διαφορετική για κάθε άτομο και ότι η προσωπική σου ευημερία είναι η προτεραιότητα σου. Είσαι πλάσμα που αξίζεις να αγαπηθείς και να γίνεσαι σεβαστό.
Πώς μπορεί να βοηθήσει η ψυχοθεραπεία ένα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομο να χτίσει υγιείς σχέσεις;
Η ψυχοθεραπεία θα σε βοηθήσει να επεξεργαστείς μια βασική ενοχή. Αυτή που λέει ότι φταις εσύ για αυτό που είσαι και ότι θα πρέπει να νιώθεις υπεύθυνο που οι άλλοι δεν μπορούν να σε αποδεχτούν. ΔΕΝ φταις εσύ και ΔΕΝ φέρεις καμία ευθύνη για ότι την ομοφοβία των γύρω σου. Η ψυχοθεραπεία είναι εκεί για να σε βοηθήσει να ενδυναμωθείς και να επιβεβαιώσεις τη σημαντικότητα της ταυτότητας σου. Είναι εκεί για να σου παρέχει ασφαλή χώρο για να διερευνήσεις ότι έχεις ανάγκη να διερευνήσεις αλλά και για να γιορτάσεις αυτό που είσαι.
Στο psy4you.gr δουλεύουμε στα ζητήματα ταυτότητας φύλου και σεξουαλικού προσανατολισμού βάση της επιβεβαιωτικής προσέγγισης. Μπορείς να επικοινωνήσεις άμεσα με την ψυχολόγο – ψυχοθεραπεύτρια Κατερίνα Τζιωρίδου, η οποία είναι εκπαιδευμένη και πιστοποιημένη στο παραπάνω μοντέλο. Μπορείς να καλέσεις στα τηλέφωνα 2310 834 652 και 698 802 4386 ή να στείλεις mail στο info@psy4you.gr.
διάβασε επίσης
