Στο πλαίσιο αυτό η επιλογή ενός/μιας ΛΟΑΤΚΙ+ θεραπευτή/τριας που αναγνωρίζει και επικυρώνει όλα τα παραπάνω είναι το πρώτο και βασικό κριτήριο.
Η σημασία της ΛΟΑΤΚΙ+ επιβεβαιωτικής ψυχοθεραπείας
Μέσα στην τελευταία δεκαετία αναγνωρίζεται σταδιακά όλο και περισσότερο η σημαντικότητα της επιβεβαιωτικής ψυχοθεραπείας για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Πρόκειται για μία θεραπευτική προσέγγιση όπου αναγνωρίζεται και επικυρώνεται η ΛΟΑΤΚΙ+ ταυτότητα και οι εμπειρίες των ατόμων που προκύπτουν από αυτή.
Η επιβεβαιωτική ψυχοθεραπεία αμφισβητεί το στίγμα που ιστορικά περιβάλλει την κοινότητα δημιουργώντας ασφαλή και μη επικριτικό χώρο για να διερευνήσουν τα άτομα τις ταυτότητες και τις εμπειρίες τους.
Η επιβεβαιωτική ψυχοθεραπεία ενδυναμώνει την αυτοαποδοχή καθώς τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα παλεύουν καθημερινά με κοινωνικές πιέσεις και εσωτερικευμένες στερεοτυπικές, ετεροκανονικές πεποιθήσεις ως προς την ταυτότητα τους. Η θεραπευτική σχέση παρέχει ένα υποστηρικτικό περιβάλλον όπου το άτομο θα εξερευνήσει και θα αγκαλιάσει τον πραγματικό του εαυτό.
Η επιβεβαιωτική ψυχοθεραπεία θα πυροδοτήσει διεργασίες στο θεραπευόμενο ΛΟΑΤΚΙ+ άτομο που θα το βοηθήσουν να συνειδητοποιήσει και να αντιμετωπίσει τις διακρίσεις, την ετεροκανονικότητα, την ομοφοβία και τρανσφοβία καθώς και την εσωτερικευμένη ομοφοβία και τρανσφοβία που φέρει το ίδιο. Θα αποκτήσει πρόσβαση στον εαυτό του, ώστε να διερευνήσει τα δικά του εσωτερικευμένα στερεότυπα.
Μέσα στο ασφαλές περιβάλλον της θεραπείας το ΛΟΑΤΚΙ+ άτομο αισθάνεται ότι είναι ορατό, αποδεκτό και σεβαστό. Η αποδοχή άνευ όρων, η κατανόηση, η ενσυναίσθηση, η αναγνώριση και επικύρωση των βιωμάτων του από την πλευρά του/της ΛΟΑΤΚΙ+ θεραπευτή/τριας δημιουργεί τις ιδανικές συνθήκες για μια καλή πορεία της θεραπείας.
Προκλήσεις ψυχικής υγείας και ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα
Το μειονοτικό στρες είναι ένα από τα βασικά μοντέλα που εξηγεί τα υψηλά ποσοστά προκλήσεων ψυχικής υγείας που αντιμετωπίζουν τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Ο όρος αναφέρεται στο ψυχοκοινωνικό στρες και την ψυχολογική επιβάρυνση ενός ατόμου που προκύπτει, όταν αυτό ανήκει σε μία μειονοτική ομάδα, η οποία υφίσταται στίγμα και διακρίσεις ή απόρριψη.
Ένα άλλο μοντέλο που εξηγεί τις προϋποθέσεις εμφάνισης ανθεκτικότητας από ένα άτομο που αντιμετωπίζει δυσμενείς περιβαλλοντικές συνθήκες είναι αυτό της ψυχικής ανθεκτικότητας. Αυτά τα δύο μοντέλα μαζί αποτελούν τη βάση της ψυχολογίας σε ζητήματα μειονοτικών ομάδων και στιγματισμένων πληθυσμών.
Οι διακρίσεις κάθε είδους ευθύνονται για τις αυξημένες πιθανότητες που έχει ένα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομο να αντιμετωπίσει προκλήσεις και δυσκολίες στην ψυχική υγεία του. Σύμφωνα με τις Brown και Bigler (2005) “οι διακρίσεις περιλαμβάνουν πράξεις που βλάπτουν τους άλλους, επειδή ανήκουν σε μια συγκεκριμένη ομάδα”. Κάθε συμπεριφορά που αρνείται σε άτομα ή ομάδες την ισότιμη μεταχείριση αποτελεί διάκριση.
Οι διακρίσεις, η ετεροκανονικότητα, το στίγμα δημιουργούν συνθήκες καταπίεσης και φόβου στις ζωές και την ψυχική υγεία των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων. Συγκεκριμένα έχουν διπλάσιες πιθανότητες από ότι ο υπόλοιπος πληθυσμός να εμφανίσουν αγχώδεις διαταραχές, κατάθλιψη, διαταραχές διάθεσης, καταναγκαστικές συμπεριφορές, ψυχαναγκασμούς, χρήση ουσιών, αυτοκτονικότητα, απόπειρες αυτοκτονίας.
Η διαθεματικότητα στις ΛΟΑΤΚΙ+ ταυτότητες
Η έννοια της διαθεματικότητας αναφέρεται στις διακρίσεις, τον ρατσισμό και τον αποκλεισμό που βιώνει ένα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομο όταν φέρει πολλαπλές διαφορετικές ταυτότητες, όπως για παράδειγμα ένα τρανς άτομο πρόσφυγας ή μία γυναίκα λεσβία μαύρη εργαζόμενη. Υπάρχουν επομένως άτομα τα οποία φέρουν παραπάνω από μία ή πολλές ταυτότητες που δέχονται διακρίσεις και δεν μπορεί να διαχωριστεί το πού τελειώνει η επίδραση της διάκρισης για τη μία ταυτότητα και πού ξεκινά η επίδραση της διάκρισης σε βάρος μιας άλλης.
Ο συνδυασμός των διακρίσεων και των αποκλεισμών που μπορεί να βιώνει το άτομο για όλες τις ταυτότητές του επιφέρει κάθε φορά πολλαπλές και διαφορετικές διακρίσεις ή κακομεταχείριση.
Οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας χρειάζεται να λαμβάνουν υπόψη τους μια σειρά από κατευθυντήριες γραμμές στην παροχή ψυχοκοινωνικής στήριξης προς τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Συγκεκριμένα χρειάζεται να:
- κατανοούν πολιτισμικές ταυτότητες που τέμνονται με την ΛΟΑΤΚΙ+ ταυτότητα, όπως θέματα κουλτούρας και τρόπου ζωής, πολιτικές πεποιθήσεις κλπ.
- αναγνωρίζουν τις προκλήσεις που προέρχονται από φυλετικές και εθνικές μειονοτικές ομάδες, όπως πχ ΛΟΑΤΚΙ+ πρόσφυγες.
- αναλογίζονται τις επιρροές της θρησκείας και της πνευματικότητας.
- αναγνωρίζουν διαφορές ανάμεσα σε διαφορετικές γενιές και ηλικίες ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων.
- κατανοούν τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα μεγαλύτερα σε ηλικία όπως και τα ειδικά προβλήματα που υπάρχουν για τα νεαρά ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα.
- αναγνωρίζουν τις ειδικές προκλήσεις που βιώνουν τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα με σωματικές, αισθητηριακές και γνωστικό-συναισθηματικές αναπηρίες.
- κατανοούν τις συνέπειες του HIV/AIDS στις ζωές και τις κοινότητες των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων και ειδικότερα των γκέι ανδρών.
- αναλογίζονται τις συνέπειες του κοινωνικοοικονομικού επίπεδου στην ψυχική υγεία των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων.
- κατανοούν τα ειδικά εργασιακά θέματα που αντιμετωπίζουν τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα.
Coming Out – ψυχική υγεία – ψυχοθεραπεία
Η διεργασία αποκάλυψης του ατόμου της ΛΟΑΤΚΙ+ ταυτότητάς του στο περιβάλλον του είναι πρώτα προσωπική και εσωτερική και μετά εξωστρεφής και επικοινωνιακή. Στο θεραπευτικό δωμάτιο (στη συνεδρία δηλ.) χρειάζεται να καλλιεργηθεί μια δυναμική, όπου το άτομο θα μπορέσει να διερευνήσει τις επιθυμίες και τις επιλογές του γύρω από το coming out με τους δικούς του ρυθμούς, τους δικούς του όρους και με χώρο για αναστοχασμό και συνειδητή επαφή με τις ανάγκες και τις προσδοκίες του.
Το coming out δεν έχει αντικειμενικά τον σωστό χρόνο και τρόπο. Είναι μία πράξη που αφορά πρώτα το άτομο και τη σχέση με τον εαυτό του και μετά τη σχέση του με το άτομο ή το πλαίσιο όπου θέλει να είναι out. Η αποκάλυψη της ΛΟΑΤΚΙ+ ταυτότητας μπορεί να έχει και αρνητικά αποτελέσματα στη σχέση του ατόμου με κάποιο σημαντικό πρόσωπο. Εντός της θεραπείας και στο πλαίσιο της επιβεβαιωτικής προσέγγισης πρέπει να τονιστεί, ότι για αυτό δεν ευθύνεται το ίδιο το άτομο, αλλά η ομοφοβία και τρανσφοβία του κοινωνικού πλαισίου και συνεπακόλουθα και του ατόμου που δέχτηκε την αποκάλυψη και πιθανά αντέδρασε αρνητικά.
Ένα coming out μπορεί να είναι επιτυχημένο ακόμη κι αν οδηγήσει σε ρήξη ή αποστασιοποίηση, εφόσον το άτομο που το έκανε νιώθει σίγουρο για τη στάση του και καταφέρει να νοηματοδοτήσει την εμπειρία αυτή χωρίς να ενταθεί η ενοχικότητα του. Το να λέγονται αυτονόητες αλήθειες μπορεί να φέρει πόνο ή αναστάτωση, αλλά ταυτόχρονα να ανακουφίσει και να ξεκαθαρίσει το τοπίο για ένα άτομο ή μία σχέση.
Κάθε αυτοαποκάλυψη είναι μία διεργασία πένθους, καθώς το άτομο έρχεται αντιμέτωπο με κάτι που αν ήταν σις/στρέιτ δεν το επωμιζόταν αλλά και για την προνομιακή θέση που δεν έχει. Επίσης έρχεται αντιμέτωπο με την πιθανότητα να χάσει από τη ζωή του αγαπημένα πρόσωπα ή να αποκλειστεί από σημαντικά πλαίσια (εργασιακό, φιλικό, κοινωνικό). Το άτομο έχει το δικαίωμα να πενθήσει για αυτή τη συνθήκη, είτε κάνει το coming out είτε όχι.
Όλα τα συναισθήματα που συνοδεύουν τη διεργασία του coming out είναι αποδεκτά, αναμενόμενα και χρειάζονται χώρο και χρόνο.
Σε περίπτωση που λόγω ενός coming out απειλείται η σωματική ακεραιότητα ή η ψυχική υγεία του ατόμου, ή αν η αυτοαποκάλυψη αφορά κάποια σημαντική παράμετρο για την επιβίωση του στον παρόντα χρόνο απαιτείται η ενεργητική παρέμβαση από πλευράς του/της θεραπευτή/τριας. Μια τέτοια παρέμβαση περιλαμβάνει συγκεκριμένο σχεδιασμό μαζί με το θεραπευόμενο άτομο ως προς τη χρονική στιγμή της αυτοαποκάλυψης, έτσι ώστε να διασφαλιστεί σε πρώτη φάση η σωματική, ψυχική, οικονομική ασφάλεια.
Αντιμετώπιση της εσωτερικευμένης ομοφοβίας, τρανσφοβίας στην ψυχοθεραπεία
Η κοινωνία στην οποία γεννιέται και μεγαλώνει κάθε άτομο διαμορφώνει τις αξίες και τις τοποθετήσεις του εκάστοτε πολιτισμού. Αυτές το άτομο που γαλουχείται δεν έχει άλλη επιλογή παρά να τις εσωτερικεύσει, ακόμη και αν είναι αντιλήψεις και στάσεις αρνητικές και επηρεάζουν το ίδιο το άτομο.
Ως ομοφοβία και τρανσφοβία ορίζονται οι αρνητικές στάσεις και προκαταλήψεις του κοινωνικού συνόλου που αναφέρονται στον ομόφυλο σεξουαλικό προσανατολισμό και τις τρανς ταυτότητες. Όταν αυτές τις προκαταλήψεις τις στρέφει το άτομο προς τον ίδιο του τον εαυτό, τότε αναφερόμαστε σε εσωτερικευμένη ομοφοβία και τρανσφοβία. Η εσωτερικευμένη ομοφοβία και τρανσφοβία αναδύονται στο άτομο μαζί με τη συνειδητοποίηση της ταυτότητας του.
Είναι αντικειμενικά δύσκολο να αναγνωρίσει το άτομο, πόσο η εσωτερίκευση του στίγματος επιβαρύνει την ψυχική του υγεία. Ο λόγος είναι ότι συνήθως συνοδεύεται από φαινομενικά λογικές σκέψεις (“εγώ φταίω για την αναταραχή που θα προκαλέσω στους γονείς μου, αν πω ότι είμαι γκέι”). Αυτό που δεν επεξεργάζεται καθόλου το άτομο είναι η πραγματικότητα, ότι δεν υπάρχει τίποτα λάθος με τον σεξουαλικό του προσανατολισμό ή/και την ταυτότητα φύλου του. Και ότι αυτό που δυσκολεύει και το ίδιο αλλά και τους οικείους του είναι οι στάσεις και αντιλήψεις της ευρύτερης κοινωνίας.
Όλα αυτά τα τυφλά σημεία στην σκέψη και την επεξεργασία της εσωτερικευμένης ομοφοβίας και τρανσφοβίας γίνονται αντικείμενο δουλειάς και συνειδητοποίησης στο πλαίσιο της επιβεβαιωτικής ψυχοθεραπείας.
Υποστήριξη οικογενειών ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων στην ψυχοθεραπεία
Οι γονείς των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων συνειδητοποιούν μετά την αυτοαποκάλυψη των παιδιών τους, ότι έχουν να αντιμετωπίσουν ένα στίγμα που επιβαρύνει τόσο τα παιδιά τους όσο και τους ίδιους. Η συνειδητοποίηση αυτή προκαλεί συναισθήματα απόγνωσης, ενοχής, αδικίας, θυμού. Ειδικά ο θυμός μπορεί να εκτοξευθεί προς τα παιδιά με τη μορφή “γιατί μου το κάνεις αυτό;”. Τα ενοχικά συναισθήματα εκφράζονται μέσα από ερωτήματα όπως “τι έχω κάνει λάθος;”.
Κάτι άλλο που μπορεί να το βιώνουν ως ιδιαίτερα δυσβάσταχτο μετά το coming out των παιδιών τους είναι η ματαίωση των προσδοκιών τους για αυτά. Οι προσδοκίες των γονιών αποτελούν τις περισσότερες φορές προσωπικές προβολές σε σχέση με το πώς επιθυμούν οι ίδιοι να είναι η εξέλιξη των παιδιών τους.
Σε ένα πλαίσιο αυτοβοήθειας οι γονείς θα πρέπει να αναζητήσουν έμπιστα και ενημερωμένα άτομα ή επιστημονικές πηγές πληροφόρησης γύρω από τα ΛΟΑΤΚΙ+ ζητήματα. Έτσι θα μπορέσουν να ενημερωθούν για τα σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα αλλά και να συνειδητοποιήσουν τις δικές τους στερεοτυπικές πεποιθήσεις, όπως πχ ότι τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα ζούνε μια δυστυχισμένη ζωή, ότι θα έχουν μια αποτυχημένη επαγγελματική πορεία, ότι δε θα κάνουν ποτέ μία φυσιολογική οικογένεια.
Επίσης μπορούν να απευθυνθούν σε επαγγελματίες ψυχικής υγείας με εξειδίκευση στα ΛΟΑΤΚΙ+ ζητήματα, οι οποίοι παρέχουν συμβουλευτικές συνεδρίες σε γονείς.
Τέλος μπορούν να αναζητήσουν συλλογικότητες γονέων με ΛΟΑΤΚΙ+ παιδιά, όπου θα έχουν την ευκαιρία να μοιραστούν με άλλους τα βιώματα τους. Οι ομάδες λειτουργούν πάντα ανακουφιστικά, καθώς το μοίρασμα κοινών συναισθημάτων βοηθά στη συνειδητοποίηση τους και στην απόκτηση μιας νέας προσέγγισης και στάσης απέναντι στα παιδιά τους.
διάβασε επίσης
