Σκέψεις, πεποιθήσεις και συμπεριφορές
που αποτυπώνουν την αυτοεικόνα των ατόμων με χαμηλή αυτοεκτίμηση:
Είμαι πάντα φοβισμένος/η και αναποφάσιστος/η.
Δε ξέρω, τι θέλω να κάνω στη ζωή μου.
Δε μπορώ να καταφέρω ποτέ τίποτα.
Με ότι καταπιάνομαι, τα θαλασσώνω.
Πάντα νομίζω, ότι οι άλλοι με βλέπουν και με κοροϊδεύουν από μέσα τους.
Δε μπορώ να δημιουργήσω σχέσεις με τους άλλους γύρω μου.
Φοβάμαι ότι, αν δείξω τα συναισθήματα μου ο/η άλλος/η θα τα χρησιμοποιήσει για να με πληγώσει.
Δε μπορώ να καταλάβω, τι μου αρέσει και τι όχι.
Δεν έχω αυτοπεποίθηση.
Δεν πιστεύω στον εαυτό μου.
Φοβάμαι την απόρριψη των άλλων.
Τι είναι η χαμηλή αυτοεκτίμηση
Για να κατανοήσουμε την έννοια της χαμηλής αυτοεκτίμησης ας δούμε καταρχήν, τι αποτυπώνει η έννοια της αυτοεκτίμησης, αλλά και πώς καταλαβαίνουμε, τι είδους αυτοεκτίμηση τρέφουμε για τον εαυτό μας. Η αυτοεκτίμηση είναι η ικανόητητα του ατόμου να αξιολογεί το βαθμό εκτίμησης προς τον εαυτό του. Ποια είναι τα στοιχεία μιας καλής αυτοεκτίμησης; Η αποδοχή και η θετική αίσθηση του εαυτού για όσα πράττει. Η φροντίδα. Η συμπονετική στάση. Η επιείκια στην αυτοκριτική.
Όταν κυριαρχεί η θετική αυτοεκτίμηση, μπορεί το άτομο να αναγνωρίσει την προσπάθεια που καταβάλει για να πετύχει προσωπικούς στόχους. Όπως επίσης να αναγνωρίσει και το αποτέλεσμα αυτής της προσπάθειας. Να νιώσει περήφανο για όσα πετυχαίνει. Να αισθανθεί ευγνωμοσύνη για τους ανθρώπους που έχει κοντά του και το στηρίζουν. Να αναγνωρίσει δυσκολίες και εμπόδια που επηρεάζουν το αποτέλεσμα των προσπαθειών του. Να αποδεχθεί την αποτυχία συνυπολογίζοντας στην τελική του κρίση τους παράγοντες δυσκολίας που συνάντησε.
Η χαμηλή αυτοεκτίμηση λοιπόν είναι τα αντίστροφα όλων όσων αναφέρθηκαν παραπάνω. Το άτομο αξιολογεί συνεχώς αρνητικά τον εαυτό του. Έχει εσωτερικευμένη μια αρνητική εικόνα, η οποία παραπέμπει σε ανικανότητα να πετύχει στόχους, αυστηρή αυτοκριτική, έλλειψη ενσυναίσθησης, απαξίωση του εαυτού. Η χαμηλή αυτοεκτίμηση βάζει συνεχώς εμπόδια στην προσπάθεια του ατόμου να χτίσει μια θετική αφήγηση του εαυτού του. Το στρέφει συνεχώς σε πεποιθήσεις του τύπου “δεν τα καταφέρνω πουθενά”, “δε με προσέχουν ποτέ”, “ντρέπομαι για αυτό που είμαι”, “οι άλλοι είναι πάντα καλύτεροι από εμένα” κ.α.
Πώς επηρεάζει η χαμηλή αυτοεκτίμηση το άτομο
Το αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης είναι ότι το άτομο γίνεται ευάλωτο στο άγχος, την κατάθλιψη, τις καταναγκαστικές συμπεριφορές. Γίνεται αυτοτιμωρητικό, αυτοεπικριτικό και αυτοακυρωτικό. Δυσκολεύεται να θέσει τα δικά του όρια και να πει “όχι” στους άλλους. Bρίσκεται κατά συνέπεια συχνά σε μια συνθήκη, όπου αναλαμβάνει περισσότερες υποχρεώσεις από όσες μπορεί να σηκώσει αλλά επιπλέον και υποχρεώσεις άλλων.
Το χαμηλής αυτοεκτίμησης άτομο μπορεί να έχει πολλά χαρίσματα ως προσωπικότητα που όμως δεν θα τα αναγνωρίσει ποτέ. Μπορεί να τα έχει καταφέρει μια χαρά στη ζωή του, αλλά δεν θα βγει ποτέ από την πεποίθηση του, ότι είναι είναι αποτυχημένο. Καμία θετική ανατροφοδότηση από το περιβάλλον του, δεν θα το κάνει να νιώσει καλύτερα. Πάντα θα νομίζει, ότι δεν εννοούν αυτά που λένε, ότι τα λένε για να μην το στεναχωρήσουν, ότι πίσω από την πλάτη του το θάβουν κλπ. Παρόλα αυτά η ανάγκη επιβεβαίωσης είναι μεγάλη μέσα του και ας μη μπορεί να την αποδεχτεί. Θα συγκρίνεται πάντα με όλους τους άλλους. Θα έχει πάντα υψηλές προσδοκίες από τον εαυτό του. Θα λειτουργεί τελειοθηρικά. Θα ζει με το μόνιμο άγχος της κριτικής ή της απόρριψης.
Η ψυχοθεραπεία σε άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση
Στη διάρκεια της ψυχοθεραπείας το άτομο θα δουλέψει τις αρνητικές πεποιθήσεις που έχει χτίσει για τον εαυτό του μέσω γνωσιακών και συμπεριφορικών τεχνικών. Θα μάθει να εντοπίζει, με τη βοήθεια της ψυχολόγου, πότε σκέφτεται και συμπεριφέρεται υποτιμητικά προς το ίδιο. Καθώς και να αναγνωρίζει τα συναισθήματα που του προκαλούν ανάλογες σκέψεις. Σε δεύτερο στάδιο θα εξασκηθεί στην εκμάθηση νέων συμπεριφορών έχοντας αναδομήσει πιο πριν τις αρνητικές του πεποιθήσεις.
Η διαδικασία αυτή είναι αργή, καθώς δομημένα γνωστικά σχήματα χρόνων καλούνται να επαναπροσδιοριστούν και να διατυπωθούν εκ νέου με ένα θετικό πρόσιμο. Το θεραπευτικό αποτέλεσμα ωστόσο είναι αποκαλυπτικό για το ίδιο το άτομο, καθώς δημιουργεί από την αρχή μια νέα αυτοεικόνα με περισσότερες θετικές διατυπώσεις και πιο ρεαλιστικές προσδοκίες. Μπορεί να συνδεθεί και να δημιουργήσεις επιθυμητές σχέσεις τόσο σε φιλικό όσο και σε συντροφικό επίπεδο.
Η επένδυση προσωπικού χρόνου και κόπου είναι μια κατάθεση που το ίδιο το άτομο θα αναγνωρίσει στον εαυτό του, όταν θα έχει δημιουργήσει μια νέα αρμονικότερη σχέση με τον εσωτερικό του κόσμο.
