Το κριτήριο που διαφοροποιεί τα φυσιολογικά συναισθήματα άγχους από τα συμπτώματα μιας αγχώδους διαταραχής είναι η παρατεταμένη και έντονη παρουσία συγκεκριμένων σωματικών συμπτωμάτων.
άκουσε το σε podcast
Ο όρος “αγχώδεις διαταραχές” χρησιμοποιείται ως όρος ομπρέλα για να συμπεριλάβει μια σειρά από διαταραχές. Αυτές συσχετίζονται με συναισθήματα επίμονου και υψηλού βαθμού άγχους και έντονης δυσφορίας. Συνέπεια αυτού είναι η αποδιοργάνωση της καθημερινότητας του ατόμου και ο περιορισμός της ποιότητας ζωής του.
Πότε εμφανίζεται μια διαταραχή άγχους
Μία αγχώδης διαταραχή μπορεί να κάνει την εμφάνιση της άλλοτε ξαφνικά, χωρίς προφανή λόγο και άλλοτε μετά από ένα κρίσιμο γεγονός στη ζωή του ατόμου. Συνοδεύεται από σωματικά συμπτώματα όπως δύσπνοια, ταχυπαλμία, ιδρώτα, τρέμουλο, αίσθημα ασφυξίας, ναυτία, στομαχικές ενοχλήσεις, αίσθημα απώλειας ελέγχου. Η εκδήλωσή της επηρεάζει τον τρόπο σκέψης, τον συναισθηματικό κόσμο και τη συμπεριφορά του ατόμου. Προκαλεί μεγάλη ψυχική ένταση και διατάραξη της φυσιολογικής ροής της ζωής. Πρόκειται για την πιο συνηθισμένη μορφή ψυχικής διαταραχής, αλλά και με το υψηλότερο ποσοστό θεραπευτικού αποτελέσματος μέσω ψυχοθεραπείας
Τι ορίζεται ως Φυσιολογικό Άγχος
Υπάρχει μια ευρεία σύγχυση αναφορικά με το πότε ένα βιωμένο άγχος ανήκει στη σφαίρα του φυσιολογικού και πότε πρόκειται για κάποια διαταραχή από το φάσμα των αγχωδών διαταραχών. Μια ψύχραιμη και κατανοητή προσέγγιση μπορεί να διαλύσει λανθασμένες απόψεις και πεποιθήσεις.
Ως φυσιολογικό άγχος ορίζουμε το συναίσθημα που βιώνει το άτομο, όταν αισθάνεται απειλή, κίνδυνο ή βρίσκεται σε ψυχική πίεση. Σε μια τέτοια συνθήκη εμφανίζονται μια σειρά σωματικών συμπτωμάτων, όπως ταραχή, δυσφορία, ένταση. Κρίσιμα γεγονότα ζωής, όπως η απώλεια εργασίας, ένας χωρισμός, μία σοβαρή ασθένεια ή ατύχημα, ο θάνατος ενός σημαντικού ανθρώπου, μπορούν να προκαλέσουν παροδικά περιόδους άγχους. Είναι σημαντικό ωστόσο να τονιστεί, ότι πρόκειται για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα από το οποίο το άτομο μπορεί να ανακάμψει.
Αγχώδεις Διαταραχές – ποιες είναι
Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή (ΓΑΔ)
Η ΓΑΔ έχει ως κύριο γνώρισμα μια συνεχή και διάχυτη ανησυχία, καθώς και μη ρεαλιστικό ή υπερβολικό άγχος για πράγματα που έχουν μικρές πιθανότητες να συμβούν. Το άτομο φοβάται παράλογα για κάτι κακό που μπορεί να συμβεί στο ίδιο ή σε αγαπημένα πρόσωπα. Συνοδεύεται από πλήθος οργανικών αντιδράσεων, όπως τρέμουλο, νευρικότητα, εφίδρωση, ελαφριά ζαλάδα, φόβος, ευερεθιστότητα κ.ά. .
Διαταραχή Πανικού (ΔΠ) με ή χωρίς αγοραφοβία
Η ΔΠ έχει ως χαρακτηριστικό γνώρισμα επαναλαμβανόμενες και συνήθως ξαφνικές κρίσεις πανικού με ολιγόλεπτη (το πολύ 10 λεπτά) διάρκεια σε καταστάσεις, όπου ο μέσος άνθρωπος δεν αισθάνεται φόβο. Οι κρίσεις συνοδεύονται από φόβο για απώλεια ελέγχου ή επικείμενη τρέλα, φόβο για καρδιακή προσβολή ή επερχόμενο θάνατο. Σε σωματικό επίπεδο τα συμπτώματα περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων ταχυκαρδία, τρεμούλα, ναυτία, αίσθημα πλακώματος στο στήθος, εφίδρωση. Το άτομο βιώνει μια συνεχή ανησυχία μεταξύ των κρίσεων, καθώς φοβάται την πιθανή επανάληψη της κρίσης. Τα συμπτώματα που παραπέμπουν στη ΔΠ με αγοραφοβία είναι όταν το άτομο φοβάται να βρίσκεται έξω από το σπίτι μόνο. Για παράδειγμα, να είναι ανάμεσα σε πλήθος ή να στέκεται σε ουρά, να ταξιδεύει με λεωφορείο, τρένο ή αυτοκίνητο.
Ειδικές φοβίες ως αγχώδεις διαταραχές
Πρόκειται για έντονο φόβο προς συγκεκριμένα αντικείμενα ή καταστάσεις, όπως υψοφοβία, φόβο για συγκεκριμένα ζώα/έντομα, κλειστοφοβία κ.ά. . Το άτομο είναι εντάξει, όταν δεν έρχεται αντιμέτωπο με το φοβικό ερέθισμα. Αντίθετα, εάν αυτό συμβεί ή υπάρχει η προοπτική να συμβεί, βιώνει υπερβολικό άγχος μέχρι και κρίση πανικού. Χαρακτηριστική είναι η συμπεριφορά αποφυγής προκειμένου να μη βρεθεί αντιμέτωπο με το αντικείμενο ή την κατάσταση που το φοβίζει.
Κοινωνική φοβία
Αναφέρεται στον ισχυρό και επίμονο φόβο σε κοινωνικές συναναστροφές ή συνθήκες έκθεσης σε κοινό (π.χ. ομιλία). Το άτομο φοβάται, ότι θα κριθεί αρνητικά ή/και ότι θα απορριφθεί για την επίδοση του. Ως σύμπτωμα εμφανίζεται η αποφυγή της επαφής με άλλους ανθρώπους. Ή η “αόρατη” παρουσία στις συναναστροφές (το άτομο δε μιλάει, αποφεύγει να του απευθυνθεί ο λόγος ή να εκφράσει την άποψη του).
Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή (ΙΨΔ)
Η διάσημη OCD (obsessive – compulsive disorder) είναι ίσως από τις πιο γνωστές αγχώδεις διαταραχές. Ο όρος χρησιμοποιείται καταχρηστικά, όταν ένα άτομο είναι σε υπερβολικό βαθμό της οργάνωσης και του συγκεκριμένου τρόπου δόμησης της καθημερινότητας. Ωστόσο κάτι τέτοιο ΔΕΝ αποτελεί σύμπτωμα της ΨΚΔ. Η εν λόγω διαταραχή συνίσταται σε επίμονες, ανεπιθύμητες σκέψεις που το άτομο προσπαθεί απεγνωσμένα να ελέγξει ή να εκδιώξει. Στην προσπάθεια του αυτή επιδίδεται σε χρονοβόρες, τυποποιημένες ενέργειες που επαναλαμβάνονται συνεχώς. Όπως το πλύσιμο των χεριών, ο έλεγχος ηλεκτρικών συσκευών, το κλείδωμα της πόρτας, άκαμπτοι κανόνες τάξης κ.ά. . Το άτομο περιορίζεται σημαντικά στην καθημερινότητα λόγω των ψυχαναγκασμών του. Συνήθως νιώθει ντροπή και κρατάει μυστική την καταναγκαστική συμπεριφορά του.
Μετατραυματική Διαταραχή Άγχους (ΜΔΑ ή PTSD)
Άτομα που έχουν βιώσει ένα βαθιά τραυματικό γεγονός σε κάποια χρονική στιγμή στη ζωή τους, μπορεί να εκδηλώσουν κάποια άλλη χρονική στιγμή μετατραυματική διαταραχή άγχους. Δηλαδή, να αισθάνονται τρόμο ακόμα κι αν έχει περάσει μεγάλο χρονικό διάστημα από τότε. Τέτοια γεγονότα μπορεί να είναι πόλεμος, βασανιστήρια, ατύχημα, πυρκαγιά ή σεισμός, σωματική ή/και ψυχολογική βία. Χαρακτηριστικό σύμπτωμα είναι οι απρόσκλητες αναμνήσεις (flashback) από το τραυματικό παρελθόν που επιδρούν βασανιστικά στο σήμερα. Το άτομο προσπαθεί απεγνωσμένα να αποφύγει αυτές τις αναμνήσεις, αλλά δεν τα καταφέρνει.
Η Γνωσιακή – Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία (ΓΣΘ)
Η Γνωσιακή – Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία ως ατομική ψυχοθεραπεία αποτελεί την πιο αποτελεσματική προσέγγιση για να αντιμετωπίσει κανείς τις αγχώδεις διαταραχές. Στην προσέγγιση που κάνει η ψυχολόγος γίνεται επεξεργασία και τροποποίηση των δυσλειτουργικών γνωσιακών σχημάτων που ενισχύουν την εκάστοτε εμφάνιση των συμπτωμάτων. Έτσι το άτομο μαθαίνει νέους λειτουργικούς τρόπους σκέψης. Αυτό επηρεάζει με τη σειρά του θετικά τη συμπεριφορά και ενισχύει την εκμάθηση νέων λειτουργικών συμπεριφορών.
