Ο όρος κατάθλιψη αναφέρεται σε ψυχική διαταραχή κατά την οποία το άτομο:
- βιώνει έλλειψη διάθεσης.
- επηρεάζεται ο τρόπος που σκέφτεται.
- εμφανίζει μια σειρά σωματικών συμπτωμάτων.
Επιπρόσθετα επηρεάζονται καθημερινές λειτουργίες όπως η διατροφή και ο ύπνος. Στην κλινική κατάθλιψη (δηλ. στη διαγνωσμένη βάση ψυχοδιαγνωστικού εργαλείου) το άτομο αντιλαμβάνεται διαφορετικά τον εαυτό, τις σκέψεις και το συναίσθημα του. Το συναίσθημα που συνοδεύει την κατάθλιψη έχει μεγάλη ένταση και διάρκεια και επηρεάζει τη συνολική λειτουργικότητα και ποιότητα ζωής του ατόμου.
Είναι σημαντικό να διαχωριστεί το κλινικό καταθλιπτικό συναίσθημα από το σύντομης διάρκειας και μικρότερης έντασης καταθλιπτικό συναίσθημα που είναι φυσιολογικό να περνάει κάθε άτομο κατά καιρούς.
Τα συχνότερα είδη κατάθλιψης
Μείζων Καταθλιπτική Διαταραχή
Πρόκειται για επεισόδιο κατάθλιψης που εμφανίζεται πρώτη φορά και ίσως παραμείνει και η μόνη φορά που εμφανίζεται. Ωστόσο μπορεί να εμφανιστεί και περισσότερες στην πορεία. Τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα είναι η αδυναμία του ατόμου να ανταποκριθεί στις καθημερινές υποχρεώσεις (εργασία, μελέτη, ύπνος, διατροφή). Επίσης δεν μπορεί να απολαύσει ό,τι έκανε στο παρελθόν που του πρόσδιδε ευχαρίστηση.
Δυσθιμική Διαταραχή
Πρόκειται για μια μορφή χρόνιας κατάθλιψης, κατά την οποία το άτομο δεν αποσύρεται από την καθημερινή λειτουργικότητα του. Ταυτόχρονα όμως δεν μπορεί να αισθανθεί θετικά συναισθήματα. Η δυσθιμική κατάθλιψη πρέπει να εμφανίζει τα αντίστοιχα συμπτώματα για τουλάχιστον δύο χρόνια.
Διπολικές Διαταραχές (Ι και ΙΙ)
Οι διπολικές διαταραχές χαρακτηρίζονται από διαστήματα κατάθλιψης και διαστήματα ευφορίας. Η ευφορία αυτή ονομάζεται μανία. Κατά τη μανία το άτομο βρίσκεται σε υπερδιέγερση και υπερδραστηριότητα, μιλάει ακατάπαυστα και μπορεί να έχει διαταραγμένη σκέψη.
Στη Διπολική Διαταραχή Ι (παλιότερος όρος “μανιοκαταθλιπτική νόσος”) μπορεί να εμφανίζονται ένα ή περισσότερα Μανιακά ή Μεικτά (συνδυασμός μανίας και κατάθλιψης) επεισόδια. Επίσης στη διάγνωση της Διπολικής Διαταραχής Ι θα πρέπει να έχουν υπάρξει ένα ή περισσότερα Μείζονα Καταθλιπτικά επεισόδια.
Στη Διπολική Διαταραχή ΙΙ υπάρχει η συμπτωματολογία της Διπολικής Ι με την μόνη διαφορά ότι δεν εμφανίζονται Μανιακά επεισόδια, αλλά τα λεγόμενα Υπομανιακά. Στα Υπομανιακά επεισόδια δεν διαταράσσεται πλήρως η λειτουργικότητα του ατόμου, γι΄ αυτό και η συμπεριφορά του δεν γίνεται αντιληπτή ως προβληματική. Αντιθέτως θεωρούνται συχνά ιδιαίτερα ζωντανά και ενεργητικά άτομα.
Κυκλοθυμική Διαταραχή
Εδώ υπάρχει μια μία χρόνια διαταραχή της διάθεσης με συνεχείς διακυμάνσεις για τουλάχιστον δύο χρόνια. Κυριαρχούν περίοδοι με υπομανιακά συμπτώματα αλλά και περίοδοι με καταθλιπτικά συμπτώματα, όπου όμως δεν πληρούνται τα κριτήρια για Μανιακό ή Μείζον Καταθλιπτικό επεισόδιο.
Τα συμπτώματα της Κατάθλιψης
Τα συμπτώματα της Κατάθλιψης επηρεάζουν το άτομο στους περισσότερους τομείς της ζωής του. Η ένταση και η παρουσία όλων ή κάποιων από τα παρακάτω συμπτώματα διαφέρει από άτομο σε άτομο. Επίσης διαφοροποιείται και στο ίδιο το άτομο μέσα στο φάσμα του χρόνου. Τα κυριότερα συμπτώματα, όταν υπάρχει κατάθλιψη είναι:
– καταθλιπτική διάθεση στο μεγαλύτερο μέρος της ημέρας και σχεδόν κάθε μέρα για τουλάχιστον δύο εβδομάδες.
– Απώλεια ευχαρίστησης και ενδιαφέροντος για δραστηριότητες που το άτομο ήθελε και πραγματοποιούσε στο παρελθόν.
– Άγχος με τη μορφή εσωτερικής δυσφορίας, φόβου, αισθήματος επικείμενου κινδύνου.
– Διαταραχές στον ύπνο. Κάποια άτομα κοιμούνται πάρα πολλές ώρες, ενώ κάποια άλλα δεν μπορούν να κοιμηθούν καθόλου. Κάποια ξυπνούν πολλές φορές μέσα στη νύχτα, ενώ κάποια άλλα δεν μπορούν να κοιμηθούν ξανά. Επίσης πολύ συχνά υπάρχει πολύ πρωινό ξύπνημα.
– Διαταραχές της όρεξης. Συνήθως παρατηρείται απώλεια όρεξης ή πιο σπάνια αύξηση της με συνεπακόλουθο υπερφαγικά επεισόδια.
– Κόπωση, εξάντληση, απώλεια ενεργητικότητας. Το άτομο αισθάνεται άδειο από ενέργεια και νιώθει καταβεβλημένο από μία συνεχή κούραση. Μπορεί να μη κάνει τίποτα ολόκληρη μέρα.
– Απώλεια της σεξουαλικής διάθεσης. Ακόμη και στις περιπτώσεις όπου υπάρχει σεξουαλική ζωή, η απουσία ευχαρίστησης είναι χαρακτηριστική.
– Έλλειψη ελπίδας, ανησυχία, απαισιοδοξία για το μέλλον.
– Δυσκολία στη συγκέντρωση, τη σκέψη, τη μνήμη, αδυναμία λήψης αποφάσεων.
– Αισθήματα και σκέψεις ενοχής, χαμηλή αυτοεκτίμηση, αίσθηση ανικανότητας για οτιδήποτε.
– Εμμονή σε σκέψεις θανάτου και αυτοκτονικό ιδεασμό. Η απόπειρα αυτοκτονίας αποτελεί τη σοβαρότερη επιπλοκή της κατάθλιψης. Σε άτομα με βαριά κατάθλιψη ο κίνδυνος αυτοκτονίας είναι ιδιαίτερα αυξημένος.
Οι αιτίες της Κατάθλιψης
Η κατάθλιψη προκύπτει ως διαταραχή από ένα σύνολο παραγόντων που αλληλεπιδρούν στην ιδιοσυγκρασία του ατόμου. Οι παράγοντες αυτοί είναι γενετικοί, βιολογικοί και ψυχοκοινωνικοί.
Οι γενετικοί έχουν να κάνουν με ασθένειες που αφορούν το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα και επηρεάζουν τη λειτουργία του συναισθήματος στον εγκέφαλο. Τέτοιες ασθένειες είναι π.χ. η νόσος του Πάρκινσον, η σκλήρυνση κατά πλάκας, κάποιο αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, ενδοκρινικές παθήσεις (υποθυρεοειδισμός), λοιμώξεις του ΚΝΣ (Aids, λοιμώδης μονοπυρήνωση), κάποιες μορφές καρκίνου, διάφορα φάρμακα, ψυχοτρόπες ουσίες.
Οι βιολογικοί παράγοντες αναφέρονται στη διατάραξη της λειτουργίας των νευροδιαβιβαστών της νοραδρεναλίνης και της σεροτονίνης.
Οι ψυχοκοινωνικοί παράγοντες που συνδέονται με την εμφάνιση της κατάθλιψης είναι πιο σύνθετοι. Έχουν να κάνουν με πρώιμες εμπειρίες του ατόμου σε σχέση με κάποια σημαντική απώλεια στη ζωή του (π.χ. απώλεια αγαπημένου προσώπου, κακός χωρισμός γονέων). Επιπλέον επιβαρυντικά συμβάλουν συγκεκριμένα αρνητικά γεγονότα ζωής (π.χ. χωρισμός από συντροφική σχέση, ανεργία, μετανάστευση). Συνέπεια των παραπάνω γεγονότων ζωής είναι η διαμόρφωση από το άτομο μιας αρνητικής αυτοεικόνας και μιας εσωτερικής εχθρικής απεικόνισης του κόσμου.
Αντικαταθλιπτική αγωγή και Ψυχοθεραπεία
Στις έρευνες της τελευταίας δεκαετίας διαπιστώνεται, ότι η ταυτόχρονη εφαρμογή της φαρμακοθεραπείας και της γνωσιακής συμπεριφορικής ψυχοθεραπείας δίνει τα καλύτερα αποτελέσματα στη θεραπεία της Κατάθλιψης. Η ψυχοφαρμακευτική αγωγή στοχεύει στην επαναφορά της ισορροπίας των νευροδιαβιβαστών στον εγκέφαλο. Η ψυχοθεραπευτική παρέμβαση βοηθά στη μείωση των ψυχολογικών συμπτωμάτων (χαμηλή αυτοεκτίμηση, αυτοκτονικές σκέψεις, έλλειψη προοπτικής και ελπίδας, αίσθημα ανικανότητας, αβοηθησίας κλπ). Τη βελτίωση αυτή ακολουθεί η μείωση των σωματικών συμπτωμάτων.
Η γνωσιακή συμπεριφορική ψυχοθεραπεία συγκαταλέγεται στις πιο γνωστές και αποτελεσματικές ψυχοθεραπείες για την κατάθλιψη. Σύμφωνα με το γνωσιακό συμπεριφορικό μοντέλο το άτομο μαθαίνει ένα νέο πιο λειτουργικό τρόπο σκέψης. Μαθαίνει να αξιολογεί πιο αντικειμενικά την πραγματικότητα. Ταυτόχρονα δοκιμάζει νέες πιο αποτελεσματικές συμπεριφορές στην καθημερινή ζωή του. Η γνωσιακή συμπεριφορική ψυχοθεραπεία με τη βοήθεια ψυχολόγου – ψυχοθεραπεύτριας επικεντρώνεται στα πρακτικά αποτελέσματα με στόχο τη γρήγορη ανακούφιση του ατόμου από το σύνολο των καταθλιπτικών συμπτωμάτων.
Πηγή και αποσπάσματα:
Ευθυμίου, Κ., Μαυροιδή, Αθ., Παυλάτου, Ε. & Καλαντζή -Αζίζι, Α. (2006). Πρώτες Βοήθειες Ψυχικής Υγείας. Ένας οδηγός για τις ψυχικές διαταραχές και την αντιμετώπιση τους. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
