Ο όρος “κατάθλιψη” αποτελεί όρο ομπρέλα που αναφέρεται σε ένα φάσμα ψυχικών διαταραχών κάθε μία από τις οποίες έχει τα δικά της επιμέρους χαρακτηριστικά. Στα γενικά συμπτώματα το άτομο βιώνει έλλειψη διάθεσης,, επηρεάζεται ο τρόπος που σκέφτεται και τέλος εμφανίζει μια σειρά σωματικών συμπτωμάτων. Εκτός αυτού επηρεάζονται καθημερινές λειτουργίες όπως η διατροφή και ο ύπνος.
Στην κλινική κατάθλιψη (δηλ. στη διαγνωσμένη βάση ψυχοδιαγνωστικού εργαλείου) το άτομο αντιλαμβάνεται διαφορετικά τον εαυτό, τις σκέψεις και το συναίσθημα του. Το συναίσθημα που συνοδεύει την κατάθλιψη έχει μεγάλη ένταση και διάρκεια και επηρεάζει τη συνολική λειτουργικότητα και ποιότητα ζωής του ατόμου. Είναι σημαντικό να διαχωριστεί το κλινικό καταθλιπτικό συναίσθημα από το σύντομης διάρκειας και μικρότερης έντασης καταθλιπτικό συναίσθημα που είναι φυσιολογικό να περνάει κάθε άτομο κατά καιρούς.
Σε αυτό το άρθρο θα διαβάσεις αναλυτικά για τους συχνότερους τύπους της κατάθλιψης έτσι όπως αυτοί ταξινομούνται από το επίσημο διαγνωστικό εγχειρίδιο ψυχικών διαταραχών (DSM-5) της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας αλλά και το εγχειρίδιο από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Ψυχικής Υγείας (ICD-10). Ακόμη θα διαβάσεις, πώς εμφανίζονται οι διάφοροι τύποι κατάθλιψης, ποια χαρακτηριστικά γνωρίσματα φέρουν και πώς αντιμετωπίζονται από τους ειδικούς ψυχικής υγείας.
Μείζων Καταθλιπτική Διαταραχή
Πρόκειται για επεισόδιο κατάθλιψης που εμφανίζεται πρώτη φορά και ίσως παραμείνει και η μόνη φορά που εμφανίζεται. Ωστόσο μπορεί να εμφανιστεί και περισσότερες φορές στην πορεία. Τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα είναι η διάχυτη και επίμονη έλλειψη διάθεσης, η αδυναμία του ατόμου να ανταποκριθεί στις καθημερινές υποχρεώσεις (εργασία, μελέτη, ύπνος, διατροφή), η απώλεια ενδιαφέροντος για δραστηριότητες που απολάμβανε πάντα στο παρελθόν. Τα συμπτώματα θα πρέπει να εμφανίζονται τις περισσότερες μέρες για διάστημα τουλάχιστον δύο εβδομάδων.
Επίμονη Καταθλιπτική Διαταραχή
Ενώ η μείζων καταθλιπτική διαταραχή παρουσιάζει οξέα συμπτώματα που μπορεί να επηρεάσουν σοβαρά την καθημερινή λειτουργικότητα, η επίμονη καταθλιπτική διαταραχή χαρακτηρίζεται από μια λιμνάζουσα κατάσταση ήπιας ή μέτριας κατάθλιψης με ελάχιστη διάρκεια δύο χρόνια και μπορεί να επηρεάσει σχεδόν κάθε πτυχή της ζωής του ατόμου. Τα συμπτώματα είναι πιο ήπια από αυτά της μείζουσας κατάθλιψης γιαυτό το λόγο ονομάζονταν παλιότερα και δυσθυμία.
Διπολικές Διαταραχές (I και II)
Οι διπολικές διαταραχές χαρακτηρίζονται από διαστήματα κατάθλιψης και διαστήματα ευφορίας. Η ευφορία αυτή ονομάζεται μανία. Κατά τη μανία το άτομο βρίσκεται σε υπερδιέγερση και υπερδραστηριότητα, μιλάει ακατάπαυστα και μπορεί να έχει διαταραγμένη σκέψη.
Στη Διπολική Διαταραχή Ι (παλιότερος όρος “μανιοκαταθλιπτική νόσος”) μπορεί να εμφανίζονται ένα ή περισσότερα μανιακά ή μεικτά (συνδυασμός μανίας και κατάθλιψης) επεισόδια. Επίσης στη διάγνωση της Διπολικής Διαταραχής Ι θα πρέπει να έχουν υπάρξει ένα ή περισσότερα μείζονα καταθλιπτικά επεισόδια.
Στη Διπολική Διαταραχή ΙΙ υπάρχει η συμπτωματολογία της Διπολικής Ι με την μόνη διαφορά ότι δεν εμφανίζονται μανιακά επεισόδια, αλλά τα λεγόμενα υπομανιακά. Στα υπομανιακά επεισόδια δεν διαταράσσεται πλήρως η λειτουργικότητα του ατόμου, γιαυτό και η συμπεριφορά του δεν γίνεται αντιληπτή ως προβληματική. Αντιθέτως θεωρούνται συχνά ιδιαίτερα ζωντανά και ενεργητικά άτομα.
Κυκλοθυμική Διαταραχή
Η κυκλοθυμική διαταραχή αναφέρεται σε χρόνια διαταραχή της διάθεσης με συνεχείς διακυμάνσεις για τουλάχιστον δύο χρόνια. Κυριαρχούν περίοδοι με υπομανιακά συμπτώματα αλλά και περίοδοι με καταθλιπτικά συμπτώματα, όπου όμως δεν πληρούνται τα κριτήρια για μανιακό ή μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο. Συχνά μένει αδιάγνωστη, καθώς λόγω των ήπιων συμπτωμάτων το άτομο δεν θα αναζητήσει εύκολα βοήθεια από επαγγελματία ψυχικής υγείας.
Μείζων Καταθλιπτική Διαταραχή με περιγεννητική έναρξη
Πρόκειται για την επιλόχειο κατάθλιψη ή αλλιώς κατάθλιψη μετά τον τοκετό. Εμφανίζεται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και μπορεί να διαρκέσει μέχρι και τέσσερις εβδομάδες μετά τον τοκετό. Η κατάσταση αυτή χαρακτηρίζεται από βαθιά συναισθήματα θλίψης, άγχους ή απόγνωσης που μπορεί να επηρεάσουν την ικανότητα της νέας μητέρας να φροντίσει τον εαυτό της ή το μωρό της. Τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν έντονες εναλλαγές της διάθεσης, υπερβολικό κλάμα, απόσυρση από την οικογένεια και τους φίλους, έντονη ευερεθιστότητα και αίσθημα ανεπάρκειας ή ενοχής ως προς την επαρκή φροντίδα του μωρού. Η επιλόχειος κατάθλιψη ξεπερνά την “μελαγχολία του μωρού”, η οποία είναι μια πιο ήπια, βραχυπρόθεσμη μορφή συναισθηματικιής δυσφορίας.
Προεμμηνορρυσιακή Δυσφορική Διαταραχή
Η διαταραχή αφορά θηλυκότητες με έμμηνο ρύση (περίοδο) όπου εμφανίζονται συμπτώματα προεμμηνορροϊκού συνδρόμου καθώς και μεταπτώσεις στη διάθεση, ευερεθιστότητα, αυξημένο άγχος, ανεξήγητη θλίψη. Τα συμπτώματα ξεκινούν κατά τη διάρκεια της ωχρινικής φάσης του εμμηνορροϊκού κύκλου και συνήθως υποχωρούν με την έναρξη της εμμήνου ρύσεως.
Εποχιακή Συναισθηματική Διαταραχή
Η εποχιακή συναισθηματική διαταραχή είναι ένας τύπος κατάθλιψης που εμφανίζεται στην αλλαγή των εποχών συνήθως κατά τους φθινοπωρινούς και χειμερινούς μήνες, όταν μειώνονται οι ώρες της μέρας με φως. Τα άτομα με εποχιακή συναισθηματική διαταραχή εμφανίζουν αλλαγές στη διάθεση και συμπτώματα παρόμοια με αυτά της κλινικής κατάθλιψης που όμως υποχωρούν με την έναρξη της άνοιξης και του καλοκαιριού.
Πώς αντιμετωπίζεται η κατάθλιψη
Στις έρευνες της τελευταίας δεκαετίας διαπιστώνεται, ότι η ταυτόχρονη εφαρμογή της φαρμακοθεραπείας και της γνωσιακής συμπεριφορικής ψυχοθεραπείας δίνει τα καλύτερα αποτελέσματα στη θεραπεία της Κατάθλιψης. Η ψυχοφαρμακευτική αγωγή στοχεύει στην επαναφορά της ισορροπίας των νευροδιαβιβαστών στον εγκέφαλο. Η ψυχοθεραπευτική παρέμβαση βοηθά στη μείωση των ψυχολογικών συμπτωμάτων (χαμηλή αυτοεκτίμηση, αυτοκτονικές σκέψεις, έλλειψη προοπτικής και ελπίδας, αίσθημα ανικανότητας, αβοηθησίας κλπ). Τη βελτίωση αυτή ακολουθεί η μείωση των σωματικών συμπτωμάτων.
Η γνωσιακή συμπεριφορική ψυχοθεραπεία συγκαταλέγεται στις πιο γνωστές και αποτελεσματικές ψυχοθεραπείες για την κατάθλιψη. Σύμφωνα με το γνωσιακό συμπεριφορικό μοντέλο το άτομο μαθαίνει ένα νέο πιο λειτουργικό τρόπο σκέψης. Μαθαίνει να αξιολογεί πιο αντικειμενικά την πραγματικότητα. Ταυτόχρονα δοκιμάζει νέες πιο αποτελεσματικές συμπεριφορές στην καθημερινή ζωή του. Η γνωσιακή συμπεριφορική ψυχοθεραπεία με τη βοήθεια ψυχολόγου – ψυχοθεραπεύτριας επικεντρώνεται στα πρακτικά αποτελέσματα με στόχο τη γρήγορη ανακούφιση του ατόμου από το σύνολο των καταθλιπτικών συμπτωμάτων.
Εν κατακλείδι
Αν είσαι άτομο που βιώνει κατάθλιψη κάλεσε άμεσα στο 2310 834 652 για να κλείσεις την πρώτη σου συνεδρία. Μαζί θα κουβεντιάσουμε για όλα όσα σε έχουν εγκλωβίσει, θα θέσουμε ρεαλιστικούς θεραπευτικούς στόχους και θα εφαρμόσουμε συγκεκριμένες μεθόδους και τεχνικές για να αντιμετωπίσεις αποτελεσματικά την κατάθλιψη σου. Σκέψου ότι το να αναζητήσεις βοήθεια δε είναι ένδειξη αδυναμίας αλλά ακριβώς το αντίθετο δηλ. ένδειξη δύναμης. Αναγνωρίζεις την αναγκαιότητα βοήθειας από επαγγελματία ψυχολόγο και κάνεις τα ανάλογα βήματα για να τη βρεις. Βρίσκεσαι ήδη στο σωστό δρόμο.
Πηγές:
Ευθυμίου, Κ., Μαυροιδή, Αθ., Παυλάτου, Ε. & Καλαντζή -Αζίζι, Α. (2006). Πρώτες Βοήθειες Ψυχικής Υγείας. Ένας οδηγός για τις ψυχικές διαταραχές και την αντιμετώπιση τους. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Koschig M, Conrad I, Riedel-Heller S. Prävention der Depression. Psychotherapeut 2019; 64(1):4–8. doi: 10.1007/s00278-018-0328-7.
Malhi GS, Mann JJ. Depression. Lancet 2018; 392(10161):2299–312. doi: 10.1016/S0140-6736(18)31948-2.
