Ποιες είναι οι ενδείξεις διαταραχής άγχους
“Φοβάμαι ότι στη συνέντευξη θα μπλοκάρω, δε θα μου βγαίνει λέξη και θα γίνω ρεζίλι!”
“Δε μίλησα χθες με τη μητέρα μου. Μήπως συνέβη κάτι κακό; Μήπως είχε κάποιο ατύχημα; Μήπως…; Μήπως…;”
“Αν δε φύγω από εδώ που βρίσκομαι, θα πάθω κρίση πανικού. Και μετά μπορεί έμφραγμα και τέλος.”
“Καλύτερα ας είμαι προετοιμασμένος, -η, -ο για τα χειρότερα.”
“Στην παρουσίαση του διδακτορικού μου δε θα αντέξω, θα καταρρεύσω!”
“Αν δεν ελέγξω [καταναγκαστική συμπεριφορά], τότε κάτι κακό θα συμβεί και θα είναι δικό μου φταίξιμο.”
Τα παραπάνω είναι μερικές από τις πολύ χαρακτηριστικές σκέψεις που επαναλαμβάνονται εμμονικά στο μυαλό, όταν το άτομο πάσχει από κάποια αγχώδη διαταραχή.
Ποια είναι η φύση του άγχους
Το άγχος είναι το καμπανάκι που χτυπάει στην περίπτωση κινδύνου. Αυτό συνοδεύεται από σωματικά συμπτώματα, όπως δύσπνοια, ταχυκαρδία, ναυτία, εφίδρωση, στεγνό στόμα, κόμπος στο λαιμό, έντονη σύσφιξη των μυών. Σε φυσιολογικές συνθήκες το άτομο επεξεργάζεται σημαντικές πληροφορίες μέσω των συναισθημάτων του και στη συνέχεια επιλέγει τον τρόπο που θα συμπεριφερθεί. Το φυσιολογικό άγχος επομένως δίνει την πληροφορία μιας κατάστασης αλλά και το κίνητρο για να ανταποκριθεί το άτομο σε αυτή. Για παράδειγμα το άγχος πριν από την παρουσίαση ενός σημαντικού project θα δώσει στο άτομο κίνητρο να προετοιμαστεί όσο καλύτερα μπορεί και να οδηγηθεί έτσι σε ένα ικανοποιητικό αποτέλεσμα.
Ωστόσο το άγχος μπορεί να είναι παθολογικό, όταν αποκτά δυσανάλογα μεγάλη έκταση και συχνότητα εμφάνισης. Οι άνθρωποι που πάσχουν από διαταραχή άγχους φέρουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά γνωρίσματα. Βιώνουν απλές καθημερινές καταστάσεις μονίμως ως επικίνδυνες και προβλέπουν σχεδόν πάντα αρνητικά αποτελέσματα. Για το λόγο αυτό τείνουν να συμπεριφέρονται με αποφυγή σε οποιαδήποτε σημαντική ή όχι κατάσταση. Αυτό τους οδηγεί να βιώνουν επιπλέον άγχος για το άγχος που ήδη έχουν. Η αποφυγή αγχογόνων καταστάσεων προσφέρει προσωρινή ανακούφιση από το άγχος. Μια τυπική σκέψη αποφυγής είναι: “καλά που δεν πήγα, γιατί ποιος ξέρει τι κακό θα είχε συμβεί”.
Το φυσιολογικό άγχος είναι βοηθητικό, καθώς κινητοποιεί το άτομο να εργαστεί λίγο πιο σκληρά ή να προσέξει λίγο περισσότερο σε διάφορες συνθήκες. Στη διαταραχή άγχους ωστόσο το άτομο δεν έχει ρεαλιστική εικόνα της κατάστασης του. Μπορεί, για παράδειγμα, να νιώθει απειλή για κάτι που έχει μηδαμινές πιθανότητες να συμβεί. Όταν έρχεται αντιμέτωπο με μια συνθήκη με προκλήσεις -π.χ. συνέντευξη για δουλειά- τείνει να υπερτονίζει τις πιθανές δυσκολίες που θα αντιμετωπίσει και εγκλωβίζεται σε σκέψεις γύρω από τις συνέπειες μιας αρνητικής έκβασης (“δεν θα πάρω τη δουλειά και άντε να βρω μετά κάτι άλλο καλύτερο”). Ταυτόχρονα τείνει να υποτιμά ή να ακυρώνει εντελώς την ικανότητα του να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά κάθε πιθανή δυσκολία.
Η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία – ΓΣΘ
Η ΓΣΘ θα σου μάθει πώς να αναγνωρίζεις τα λάθη στον τρόπο που σκέφτεσαι (γνωστικά σφάλματα), όταν θέλεις να ενεργήσεις με τον τρόπο που πραγματικά επιθυμείς, αλλά διστάζεις ή αποφεύγεις. Για παράδειγμα, θέλεις να γνωρίσεις καινούρια άτομα στο χώρο εργασίας σου, αλλά διστάζεις να τα προσεγγίσεις, γιατί σκέφτεσαι ότι θα σε θεωρήσουν περίεργο, -η, -ο, ακοινώνητο, -η,-ο κλπ. Καθώς κάνεις αυτές τις σκέψεις νιώθεις ένα κόμπο στο λαιμό σου, το στόμα στεγνώνει και τα χέρια ιδρώνουν. Σκέφτεσαι ότι στην κατάσταση αυτή δε σου βγαίνει τίποτα και απλά κάθεσαι στη γωνιά σου και δε λες κουβέντα. Οι σκέψεις που κάνεις είναι, ότι είσαι ένα απολύτως ακοινώνητο πλάσμα και δεν πρόκειται κανείς να θέλει επαφή μαζί σου.
Οι αυτόματες σκέψεις
Στη ΓΣΘ θα μάθεις να τσεκάρεις τις σκέψεις σου ως προς το πόσο ρεαλιστικές είναι. Θα μάθεις στις δυσλειτουργικές σκέδψεις που κάνεις να αναγνωρίζεις τις ενδείξεις. Το χαρακτηριστικό με τις σκέψεις αυτές είναι ότι ξεπηδάνε αυτόματα. Μπορεί να έχουν πυροδοτηθεί από μία άμεση συνθήκη, όπως το παράδειγμα πιο πάνω. Ή να σχετίζονται με κάτι πιο μακροπρόθεσμο, για παράδειγμα ένα προγραμματισμένο σημαντικό γεγονός. Τέτοιου τύπου σκέψεις ονομάζονται στη γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία αυτόματες. Αφού εξασκηθείς στην αναγνώριση των αυτόματων σκέψεων σου, θα μπορείς σταδιακά να τις αξιολογήσεις ως προς την αξιοπιστία και την πιθανότητα να συμβούν.
Η ενσυνειδητότητα (mindfulness)
“Ενσυνειδητότητα είναι η με πρόθεση παρατήρηση της εμπειρίας μας στο παρόν χωρίς κριτική” (Jon Kabat-Zinn). Η έννοια της ενσυνειδητότητας αναφέρεται στην πρακτική της επίγνωσης στο παρόν μέσω της αυτοαποδοχής και της μη κριτικής στάσης. Στις συνεδρίες θα εξασκηθείς στις βασικές δεξιότητες της ενσυνειδητότητας, οι οποίες συνοπτικά είναι α. η πρόθεση, β. η παρατήρηση, γ. το παρόν, δ. η περιέργεια (χωρίς κριτική). Έτσι σταδιακά θα φύγεις από τον “αυτόματο πιλότο” των σκέψεων σου και θα δημιουργήσεις χώρο για περισσότερες συνειδητές επιλογές.
Τα γνωστικά σφάλματα
Καταγράφοντας τις σκέψεις που πυροδοτούν το άγχος σου θα διαπιστώσεις συγκεκριμένα παράλογα μοτίβα σκέψης. Αυτά η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία τα ονομάζει γνωστικά σφάλματα ή στρεβλώσεις. Οι βασικές κατηγορίες των γνωσιακών σφαλμάτων είναι:
Καταστροφολογία (η απόλυτη απαισιοδοξία).
Υπεργενίκευση (ένα αρνητικό βιώμα γίνεται μια συνολική αποτυχημένη κατάσταση).
Απαξίωση του θετικού (κανένα θετικό δεν υπάρχει πουθενά ποτέ).
Ολική επιρροή του αρνητικού (το αρνητικό υπερμεγενθύνεται).
Διάβασμα σκέψης (τι κρύβεται πίσω από αυτά που λένε και κάνουν οι άλλοι).
Όλα ή τίποτα (δεν υπάρχει καμία διαβάθμιση ανάμεσα στο άσπρο ή μαύρο).
Προσωποποίηση (αναλαμβάνεις την ευθύνη σε κάθε περίπτωση, ακόμη κι όταν δεν φταις).
Χαρακτηρισμοί (κρίνονται οι άνθρωποι και όχι συγκεκριμένες συμπεριφορές).
Το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα
“Πώς να διαχειριστώ το άγχος”
“Πώς να ηρεμήσω από το άγχος”
“Κρίσεις άγχους και συμπτώματα – πώς να τα αντιμετωπίσω”
“Κρίσεις πανικού – τι να κάνω”
Οι άνθρωποι εναγωνίως αναζητούν καθημερινά απαντήσεις σε τέτοιου τύπου ερωτήματα. Η απάντηση βρίσκεται στο αποφασιστικό βήμα προς την ψυχοθεραπεία με την ψυχολόγο. Να θυμάσαι ότι:
- το να βάζεις στόχους δημιουργεί κίνητρο για αλλαγή.
- για να δεις αποτέλεσμα χρειάζεται να επενδύσεις στοχευμένα χρόνο και ενέργεια.
- οι άλλοι (οικογένεια, φίλοι) είναι εκεί για σένα, αρκεί να τους αναζητήσεις.
- μπορείς να χρησιμοποιείς για πάντα τα εργαλεία που απέκτησες στη θεραπεία σου.
- είναι συναρπαστικό να εξερευνάς νέους τρόπους να αντιμετωπίζεις τις προκλήσεις της ζωής.
Πηγή: Beck Institute, Coping with Anxiety, beckinstitute.org
