Τα συναισθήματα αποτελούν ένα μεγάλο μέρος της δομής του εγκεφάλου. Παίζουν καίριο ρόλο στο πώς τα αντιλαμβάνεται το άτομο, αλλά και πώς αντιδρά σε αυτά.
άκουσε το σε podcast
Τα συναισθήματα επιδρούν και επηρεάζουν τη λήψη αποφάσεων, τη δημιουργία και διαμόρφωση σχέσεων, αλλά και την αντιμετώπιση της ζωής γενικότερα. Για να καταλάβουμε τι σημαίνει συναισθηματική ανωριμότητα αρκεί να δούμε τι σημαίνει το ακριβώς αντίθετο, δηλαδή η συναισθηματική ωριμότητα ή συναισθηματική νοημοσύνη.
Συναισθηματική νοημοσύνη
Η συναισθηματική νοημοσύνη περιλαμβάνει μια σειρά από βασικές δεξιότητες. Αυτές οι δεξιότητες καθορίζουν, πώς νιώθει το άτομο με τον εαυτό του, τη συντροφική σχέση, την οικογένεια, τη δουλειά, τις ευρύτερες σχέσεις του με τα άλλα άτομα γύρω του. Οι δεξιότητες αυτές είναι:
-
Η επίγνωση του εαυτού
Η ικανότητα του ατόμου να αντιλαμβάνεται και να αναγνωρίζει τα συναισθήματα του τη στιγμή που συμβαίνουν. Επίσης να μπορεί να τα παρατηρήσει και να τα κατανοήσει όσο γίνεται καλύτερα. Άτομα με ανεπτυγμένη την αυτεπίγνωση έχουν μια ρεαλιστική αίσθηση των επιλογών τους σε όλους τους τομείς της ζωής τους.
-
Ο έλεγχος των συναισθημάτων
Η δεξιότητα αυτή απορρέει από την επίγνωση του εαυτού και αναφέρεται στον έλεγχο και τη διαχείριση έντονων (και πολλές φορές τοξικών) συναισθημάτων, όπως είναι ο θυμός, ο φόβος, το άγχος, η λύπη. Έτσι, το άτομο είναι σε θέση να ξεπεράσει κρίσιμες στιγμές και εμπόδια επιστρέφοντας σε μία βασική ψυχική ισορροπία (συναισθηματική ανθεκτικότητα).
-
Διερεύνηση κινήτρων και στόχων
Για να μπορεί το άτομο να ανακαλύπτει τα προσωπικά του κίνητρα και να θέτει στόχους χρειάζεται να έχει επίγνωση των συναισθημάτων του γύρω από αυτά. Έτσι μπορεί να λειτουργήσει με προσήλωση και να ελέγχει την παρορμητικότητα του. Το αποτέλεσμα τότε θα είναι συγκροτημένη και αποτελεσματική δράση.
-
Η ενσυναίσθηση
Ο όρος αναφέρεται στην ικανότητα του ατόμου να αναγνωρίζει και να συναισθάνεται τα συναισθήματα των άλλων, τι χρειάζονται, τι επιθυμούν. Η ενσυναίσθηση είναι αυτό που λέμε να μπορεί ο άλλος «να μπει στη θέση μας».
-
Η διαχείριση των σχέσεων
Από όλες τις παραπάνω δεξιότητες προκύπτει και η ικανότητα της σύναψης και διαχείρισης επιτυχημένων προσωπικών και διαπροσωπικών σχέσεων. Έτσι, το άτομο νιώθει προσωπική και κοινωνική καταξίωση και ικανοποίηση για τον εαυτό του και τους άλλους γύρω του.
Θα μπορούσαμε να ορίσουμε τη συναισθηματική ωριμότητα ως μια κατάσταση συναισθηματικής δύναμης και αυτοελέγχου που οδηγεί σε ρεαλιστική και ισορροπημένη συμπεριφορά. Είναι η κατάσταση που επιτρέπει στο άτομο να βρίσκεται σε αρμονία με τον εσωτερικό του εαυτό του και με τους σημαντικούς άλλους. Είναι αυτό που του επιτρέπει να αναγνωρίζει τις ανάγκες του ανάλογα με τις περιστάσεις και να παίρνει τις αντίστοιχες αποφάσεις. Και όλα αυτά προστατεύοντας και διαφυλάσσοντας τις σημαντικές σχέσεις στη ζωή του.
Συναισθηματική ανωριμότητα
Ως συναισθηματική ανωριμότητα ορίζεται η κατάσταση, όπου ένα άτομο δεν έχει εγκαταλείψει τις επιθυμίες ή τις φαντασιώσεις των παιδικών του χρόνων. Αυτές οι επιθυμίες και οι φαντασιώσεις έχουν να κάνουν με το να είναι το ίδιο το κέντρο του σύμπαντος. Το πρώτο και καθοριστικό περιβάλλον στην απόκτηση συναισθηματικής ωριμότητας είναι φυσικά η οικογένεια. Τα παιδιά μαθαίνουν να αναγνωρίζουν και να διαχειρίζονται τα συναισθήματα τους ανάλογα με αυτό που βλέπουν να κάνουν οι γονείς. Όπως επίσης βιώνοντας και τη συμπεριφορά των γονιών προς τα ίδια. Όταν οι γονείς αντιλαμβάνονται τα συναισθήματα των παιδιών τους και ανταποκρίνονται σε αυτά προσπαθώντας να καταλάβουν τι τους συμβαίνει, τότε δημιουργούν ένα θετικό περιβάλλον για την υγιή έκφραση των συναισθημάτων.
Σύμφωνα με τους ερευνητές υπάρχουν τέσσερις τύποι γονιών που ορίζονται ως «συναισθηματικά ακατάλληλοι» γονείς.
Οι αδιάφοροι
Είναι οι γονείς που αγνοούν ή δεν παίρνουν σοβαρά τα συναισθήματα του παιδιού τους. Οι συναισθηματικές εκρήξεις αποτελούν «μπελά» που πρέπει να τον υποστούν και δεν κάνουν καμία προσπάθεια να έρθουν κοντά στο παιδί δείχνοντας του τρόπους να διαχειριστεί τα συναισθήματα του.
Οι υπερβολικά παραχωρητικοί
Είναι οι γονείς που υποχωρούν σε κάθε συναισθηματική αντίδραση/ξέσπασμα του παιδιού χωρίς να προσπαθούν να του δείξουν εναλλακτικούς τρόπους διαχείρισης. Είναι οι γονείς που θα προσπαθήσουν να καταπραΰνουν τη συναισθηματική ένταση με δωροδοκίες και παζάρια («σταμάτα να κλαις και θα σε πάω βόλτα»).
Οι υπερβολικά αυστηροί
Είναι οι γονείς που δεν αντέχουν τα έντονα συναισθήματα του παιδιού και λειτουργούν άκαμπτα. Βάζουν τιμωρίες, απαγορεύουν συναισθηματικές εκδηλώσεις εκνευρισμού, δυσαρέσκειας, θυμού.
Οι υπερπροστατευτικοί γονείς
Αυτοί οι γονείς θυμίζουν αρκετά τους παραχωρητικούς καθώς αδυνατούν να στηρίξουν τη συναισθηματική ωρίμανση των παιδιών τους. Τα αντιμετωπίζουν ως σωματικά και συναισθηματικά ανάπηρα. Προσπαθούν να τα προστατέψουν από ό,τι θα μπορούσε κατά τη γνώμη τους να τα βλάψει ή να τα πληγώσει. Είναι ελεγκτικοί, δεν τα αφήνουν να αντιπαρατεθούν για να μη στεναχωρηθούν/πληγωθούν. Έτσι τους στερούν την ευκαιρία να μάθουν από τις αρνητικές εμπειρίες και τα λάθη τους.
Χαρακτηριστικά της συναισθηματικής ανωριμότητας
Ο κόσμος γύρω από το εγώ
Η συνειδητοποίηση, ενώ το άτομο μεγαλώνει, ότι ο κόσμος δεν περιστρέφεται γύρω του είναι σημαντικό στάδιο της συναισθηματικής ωρίμανσης. Όταν αυτή απουσιάζει, κυριαρχεί ακόμη η ψευδαίσθηση ενός ιδανικού κόσμου, όπου υπάρχουν μόνο οι δικές του ανάγκες, όπως όταν ήταν μωρό.
Δυσκολία στη δέσμευση
Τα συναισθηματικά ανώριμα άτομα αποφεύγουν να δεσμευτούν (φόβος της δέσμευσης), καθώς δυσκολεύονται να αντέξουν τη ματαίωση. Δεν μπορούν να αντέξουν τις θυσίες, τους περιορισμούς, τις διαφωνίες, τους συμβιβασμούς ως μέρος της δέσμευσης μέσα στη σχέση. Τείνουν να αποφεύγουν τις δυσκολίες. Η εν γένει δυσκολία τους είναι η ύπαρξη του άλλου προσώπου στη σχέση.
Δημιουργία εξαρτησιακών σχέσεων
Το άλλο άκρο της δυσκολίας στη δέσμευση είναι η δημιουργία σχέσεων εξάρτησης. Η ανικανοποίητη ανάγκη για αγάπη και επιβεβαίωση οδηγεί το συναισθηματικά ανώριμο άτομο στην εγωκεντρική δέσμευση χωρίς όρια. Οι άλλοι υπάρχουν μόνο για να ικανοποιούν τις δικές του ανάγκες. Η έννοια της αυτονομίας είναι εντελώς διαστρεβλωμένη, καθώς υπάρχει η πεποίθηση, ότι αυτονομία είναι να κάνει το άτομο ότι θέλει χωρίς να αναλαμβάνει την ευθύνη των πράξεων του.
Φταίνε πάντα οι άλλοι
Ένα συναισθηματικά ανώριμο άτομο θα κατηγορεί μονίμως τους άλλους για ότι του συμβαίνει. Έχει την ψευδαίσθηση ότι οι άλλοι το ελέγχουν και του στερούν την ελεύθερη βούληση. Αδυνατεί να κατανοήσει, ότι μόνο το ίδιο είναι υπεύθυνο για ότι ζει. Δυσκολεύεται να αναγνωρίσει τα λάθη του και να μάθει από αυτά. Δε ζητάει ποτέ συγνώμη, γιατί δε μπορεί να καταλάβει, πότε αυτή χρειάζεται.
Παρορμητικότητα
Η παρορμητικότητα είναι ίσως το πιο συνηθισμένο χαρακτηριστικό του συναισθηματικά ανώριμου ατόμου. Αυτό εκφράζεται πολύ συχνά μέσα από τη σχέση με το χρήμα. Προτεραιότητα έχει η όσο το δυνατόν πιο γρήγορη ικανοποίηση των επιθυμιών του αδυνατώντας να κάνει μακροπρόθεσμες προβλέψεις. Κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε μη αναστρέψιμα οικονομικά ρίσκα.
Πώς βοηθάει η ψυχοθεραπεία στη συναισθηματική ωριμότητα
Έχει σημασία να υπογραμμιστεί, ότι τα παραπάνω χαρακτηριστικά της συναισθηματικής ανωριμότητας δεν υπάρχουν συνειδητά στο άτομο. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων υπάρχουν λόγω της υφής της σχέσης που έχει βιώσει προς τους γονείς. Αυτό όμως δε σημαίνει, ότι δεν μπορεί να γίνει ψυχοθεραπευτική δουλειά, έτσι ώστε να υπάρξει καλύτερη συναισθηματική ωριμότητα.
Μέσα στο ψυχοθεραπευτικό δωμάτιο με τη βοήθεια της ψυχολόγου, το άτομο θα μάθει να δίνει χώρο τόσο στα δικά του συναισθήματα και ανάγκες όσο και των άλλων. Θα μάθει τη δέσμευση προς τον εαυτό του, έτσι ώστε να μπορεί να δεσμευτεί με ωριμότητα και στις υπόλοιπες σχέσεις του. Θα μπορεί να θέσει προσωπικούς στόχους και να τους πετύχει. Σταδιακά θα αναγνωρίζει και θα παίρνει την ευθύνη της ζωής του. Θα αναγνωρίζει τα δυνατά, αλλά και τα ευάλωτα σημεία στον εαυτό του και έτσι θα είναι συναισθηματικά πιο ανθεκτικό.
Foto: View Apart / Shutterstock.com
