Η εμπιστοσύνη του ατόμου προς τον εαυτό του και τους άλλους αντιπροσωπεύει την αντίληψη του εαυτού και των άλλων ως αξιόπιστα πρόσωπα. Η έλλειψη εμπιστοσύνης δημιουργεί καχυποψία, άγχος, αμφισβήτηση.
Εμπιστοσύνη και έλλειψη εμπιστοσύνης
Η εμπιστοσύνη είναι η πίστη στην ακεραιότητα των άλλων. Όταν το άτομο αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως αξιόπιστο και νιώθει ασφαλές στον τρόπο που αλληλεπιδρά, τότε χτίζει σχέσεις εμπιστοσύνης. Αν προδοθεί η εμπιστοσύνη, το αίσθημα ασφάλειας επισκιάζεται. Κυριαρχεί καχυποψία και η πεποίθηση ότι θα συμβεί το χειρότερο. Η έλλειψη εμπιστοσύνης (ή αλλιώς θέματα εμπιστοσύνης / trust issues) κατακερματίζει τις σχέσεις και οδηγεί το άτομο στη μοναξιά. Συχνά βιώνει burn out, αλλά και την τάση όλα να πρέπει να γίνουν τέλεια (τελειομανία). Η δυσκολία να εμπιστευθεί δημιουργεί εμμονή για το τι κάνουν οι άλλοι, αλλά και την ανάγκη συνεχούς ελέγχου.
Χαρακτηριστικά προσωπικότητας και συμπεριφορά
Το άτομο που δυσκολεύεται να εμπιστευθεί θα εμφανίζει πολλά από τα παρακάτω χαρακτηριστικά:
- Εστιάζει στα αρνητικά
Όταν το άτομο συσχετίζεται νιώθοντας εμπιστοσύνη είναι σε θέση να δει τα θετικά στις σχέσεις που δημιουργεί. Αντίθετα όταν η βάση είναι η δυσπιστία και η καχυποψία, τότε η προσοχή επικεντρώνεται στα αρνητικά. Κυριαρχεί η αίσθηση, ότι θα συμβεί το χειρότερο. Επικεντρώνεται στις αδυναμίες των άλλων και όχι στα δυνατά τους σημεία μέσα στη σχέση.
- Εμπιστεύεται μόνο τον εαυτό του / είναι μοναχικό
Το άτομο δυσκολεύεται να βασιστεί στους άλλους και έτσι καταλήγει πάντα να τα κάνει όλα μόνο του. Αυτό με τη σειρά του οδηγεί σε τελειομανία, άγχος και υπέρβαση των αντοχών. Στο εργασιακό πλαίσιο είναι το άτομο που δε μπορεί να είναι μέλος μιας ομάδας, αφού αδυνατεί να μοιραστεί ευθύνες και να εμπιστευθεί τις ικανότητες των υπολοίπων. Στην προσωπική του ζωή θα ζει μοναχικά, καθώς έτσι δεν μπορεί κανείς να το απογοητεύσει ή να το προδώσει.
- Αμφισβητεί συνεχώς τους άλλους
Κυριαρχεί μια μόνιμη αμφισβήτηση προς όλους. Είναι πάντα σε εγρήγορση, καθώς θεωρεί την επόμενη προδοσία ή την επόμενη μεγάλη απογοήτευση ζήτημα χρόνου. Χρεώνει στους άλλους απώτερους σκοπούς και κρυφά κίνητρα. Είναι πεπεισμένο για την ανειλικρίνειά τους ή την αναξιοπιστία τους.
- Αποφεύγει την οικειότητα / τη δέσμευση
Η δέσμευση δημιουργεί ευαλωτότητα και αυτό είναι κάτι που δεν το αντέχει το άτομο που δεν μπορεί να εμπιστευθεί. Έτσι λοιπόν θα αποφύγει κάθε επαφή που μπορεί να οδηγήσει σε πιο στενή επαφή ή δέσμευση. Θα προτιμήσει τη μοναξιά από το ρίσκο να πληγωθεί σε μια σχέση.
- Κρατάει κακία
Το άτομο χαρακτηρίζεται από μνησικακία. Δεν μπορεί να συγχωρέσει ή να εμπιστευθεί ξανά, όταν ένα σημαντικό πρόσωπο πρόδωσε κάποια στιγμή την εμπιστοσύνη του ή το απογοήτευσε.
- Επιλέγει τη σύγκρουση
Υπάρχει μια υπερ-επαγρύπνηση για κάθε τι μικρό ή μεγάλο που θα πάει στραβά σε μια σχέση. Καθώς το άτομο αδυνατεί να δείξει εμπιστοσύνη στον/τη σύντροφο, θα φέρει στην επιφάνεια με το παραμικρό ζητήματα του παρελθόντος ή θα βρει τωρινά ζητήματα για να ξεκινήσει μία αντιπαράθεση.
- Παρακολουθεί και ελέγχει συνεχώς
Η δυσκολία του ατόμου να εμπιστευθεί το οδηγεί να ψάχνει συνεχώς αποδείξεις για το αν ο/η άλλος/η είναι ειλικρινής μαζί του. Θα παρακολουθήσει τις κινήσεις, θα τσεκάρει τις κλήσεις ή τα μηνύματα στο τηλέφωνο, θα κατηγορήσει για ψέματα μέχρι να καθησυχαστεί, ότι είχε άδικο ή να αποδειχθεί ότι είχε δίκιο.
- Δημιουργεί σχέσεις με αναξιόπιστα άτομα
Εδώ ενεργοποιείται η στάση της αυτοεκπληρούμενης προσδοκίας. Όταν το άτομο περιμένει ότι θα συμβεί κάτι, π.χ. ότι θα προδοθεί, τότε θα κάνει τέτοιες επιλογές ανθρώπων που θα του επιβεβαιώσουν αυτή την πεποίθηση. Θα επιλέξει δηλ. αναξιόπιστα άτομα που είναι προδικασμένο σχεδόν, ότι θα το προδώσουν.
- Φοβάται την εγκατάλειψη
Το άτομο ζει συνεχώς με το φόβο της απόρριψης ή της εγκατάλειψης σε όλες του τις σχέσεις. Βλέπει παντού ενδείξεις, ότι οι άλλοι ετοιμάζονται να το απορρίψουν. Ή ότι το έχουν απορρίψει ήδη και απλά δεν το έχει καταλάβει. Στις συντροφικές σχέσεις νιώθει συνεχώς την απειλή εγκατάλειψης. Πολύ συχνά εκδηλώνεται παράλληλα και υπερβολική προσκόλληση ακριβώς λόγω του φόβου της εγκατάλειψης.
Τι προκαλεί την έλλειψη εμπιστοσύνης
Κάθε φορά που το άτομο νιώθει ότι απειλείται η ασφάλεια του, προκύπτουν ζητήματα βαθιάς δυσπιστίας. Αιτίες που προκαλούν δυσπιστία και έλλειψη εμπιστοσύνης είναι η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η προδοσία σε σχέσεις, ψυχικές διαταραχές, αρνητικά ή τραυματικά βιώματα του παρελθόντος.
Τα βιώματα στην παιδική ηλικία επιδρούν καθοριστικά στην ικανότητα του ενήλικου ατόμου να συσχετίζεται με άξονα τη βασική εμπιστοσύνη προς τους άλλους. Όταν το παιδί έχει μεγαλώσει σε κλίμα ασφάλειας και εμπιστοσύνης, γίνεται ένας αυτόνομος, κοινωνικός και χαρούμενος ενήλικος άνθρωπος (Rogers). Όλα εξαρτώνται από το τρόπο με τον οποίο ο γονιός/φροντιστής έχει ικανοποιήσει τις ανάγκες του ατόμου ως παιδί. Ο ασφαλής δεσμός του γονέα/φροντιστή με το παιδί δημιουργεί αίσθημα εμπιστοσύνης ως προϋπόθεση επιβίωσης, καθώς εξαρτάται εξ ολοκλήρου από τη φροντίδα του γονιού. Αν για κάποιους λόγους ο δεσμός είναι μη-ασφαλής, τότε η αίσθηση επάρκειας του παιδιού προσβάλλεται.
Η έλλειψη εμπιστοσύνης υπάρχει συχνότερα σε άτομα που φέρουν:
- Ιστορικό κακοποίησης
- Χαμηλή αυτοεκτίμηση
- Ιστορικό προδοσίας σε συντροφική σχέση
- Τραυματικά βιώματα στην παιδική ηλικία
- Βιώματα εγκατάλειψης
- Φόβο απόρριψης
- Βιώματα εκφοβισμού (bullying)
- Διαταραχές άγχους, κατάθλιψη, μετατραυματική διαταραχή άγχους
- Διαταραχές προσκόλλησης
- Διαταραχές προσωπικότητας
Η Ψυχοθεραπεία – εκ των ων ουκ άνευ
Όταν η αδυναμία εμπιστοσύνης εμπλέκεται στις διαπροσωπικές σχέσεις, τότε επηρεάζεται η συνολική λειτουργικότητα του ψυχισμού. Το άτομο αδυνατεί να συσχετιστεί εποικοδομητικά, φοβάται συνεχώς την απόρριψη των άλλων, νιώθει μόνο. Σε μια τέτοια συνθήκη η ψυχοθεραπεία είναι απολύτως απαραίτητη. Η ψυχοθεραπεύτρια θα δουλέψει μαζί με το θεραπευόμενο άτομο προς όλες τις απαραίτητες κατευθύνσεις με στόχο την ανάκαμψη του ψυχισμού. Κάποιες από αυτές τις κατευθύνσεις μπορεί να είναι η επεξεργασία εμπειριών προδοσίας, κακοποίησης, τραύματος. Η επούλωση από βιώματα απόρριψης ή εγκατάλειψης. Η βελτίωση της αυτοεκτίμησης.
Όταν τα ζητήματα εμπιστοσύνης αφορούν τη συντροφική σχέση τότε ενδείκνυται η συμβουλευτική σχέσης σε ειδικό ψυχικής υγείας που εξειδικεύεται σε αυτό τον τομέα.
