Σε αυτό το κείμενο θα βρεις μία συνοπτική προσέγγιση αναφορικά με την παροχή υπηρεσιών ψυχοθεραπείας και συμβουλευτικής για ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα από εκπαιδευμένους/ες στα ΛΟΑΤΚΙ+ ζητήματα ψυχολόγους – ψυχοθεραπευτές/τριες. Θα διαβάσεις ακόμη για τις δεοντολογικές πρακτικές σύμφωνα με τις βασικές αρχές που ισχύουν στην παγκόσμια επιστημονική κοινότητα.
Ψυχοθεραπεία και Συμβουλευτική σε ενήλικα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα
Το φύλο και ο σεξουαλικός προσανατολισμός έχουν απομακρυνθεί πλέον από το αρχετυπικό δίπολο άντρας-γυναίκα που τοποθετούνταν για αιώνες και στο μεταξύ διέπονται από μία φυσική ρευστότητα. Στον ίδιο προσανατολισμό κινούνται και οι σύγχρονες και επικυρωμένες υπηρεσίες ψυχοθεραπείας και συμβουλευτικής σε ενήλικα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα.
Η ψυχοθεραπεία φέρει την ευθύνη να υπερασπίζεται τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ορατότητα των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων. Οι σύγχρονες μελέτες επικυρώνουν την αποπαθολογικοποίηση των ΛΟΑΤΚΙ+ ταυτοτήτων. Η προσέγγιση που ακολουθείται διεθνώς είναι η επιβεβαιωτική (affirmative) σύμφωνα με την οποία αναγνωρίζεται και επικυρώνεται η ΛΟΑΤΚΙ+ ταυτότητα μαζί με όλες τις εμπειρίες που συνεπάγονται από αυτή. Ο/ Η ψυχολόγος ΛΟΑΤΚΙ+ αναγνωρίζει, παρατηρεί, επιβεβαιώνει και υποστηρίζει το άτομο και τα βιώματα που προκύπτουν μέσα από τη ΛΟΑΤΚΙ+ ταυτότητα του. Ταυτόχρονα αναγνωρίζονται οι δυσκολίες που προκύπτουν ως συνέπεια της επίδρασης των διακρίσεων, της ετεροκανονικότητας, της ομοφοβίας, αμφιφοβίας και τρανσφοβίας.
Ψυχοθεραπεία και Συμβουλευτική σε ΛΟΑΤΚΙ+ παιδιά και έφηβα άτομα
Αναγνωρίζουμε ότι πολλά παιδιά και έφηβα άτομα αντιλαμβάνονται τις ποικιλόμορφες έλξεις, συμπεριφορές και ταυτότητες τους ήδη από την παιδική και πρώιμη εφηβική ηλικία. Επιπλέον αναγνωρίζουμε ότι κάποια παιδιά ή έφηβα άτομα μπορεί να περνούν μια μακρά περίοδο διερεύνησης του σεξουαλικού προσανατολισμού ή της ταυτότητας φύλου τους βιώνοντας άγχος, μπέρδεμα, ρευστότητα ή συμπλοκότητα στα συναισθήματα τους και τις κοινωνικές ταυτότητες.
Το μπέρδεμα, ο πειραματισμός και η διερεύνηση ταυτοτήτων γύρω από το φύλο και τη σεξουαλικότητα σε ΛΟΑΤΚΙ+ παιδιά και έφηβα άτομα είναι συχνές διεργασίες. Οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας μπορούν μόνο τότε να βοηθήσουν αποτελεσματικά, όταν διατηρούν επιβεβαιωτική προσέγγιση στη δουλειά τους με ΛΟΑΤΚΙ+ παιδιά και έφηβα άτομα. Αυτή είναι η απαραίτητη προϋπόθεση για να μπορούν να αναγνωρίσουν τα στερεοτυπικά σχήματα και τα πιθανά εμπόδια που δυσκολεύουν τα άτομα να εμβαθύνουν με ασφάλεια στην προσωπική τους διερεύνηση. Επιπλέον μόνο μέσα από την επιβεβαιωτική προσέγγιση μπορούν να δημιουργήσουν ασφαλή χώρο για κάθε αναδυόμενη ή υπό διερεύνηση ταυτότητα συνοδεύοντας το άτομο στη διεργασία του.
Συμβουλευτική σε γονείς και οικογένειες ΛΟΑΤΚΙ+ παιδιών
Οι γονείς των ΛΟΑΤΚΙ+ παιδιών και εφήβων συνειδητοποιούν μετά την αποκάλυψη του σεξουαλικού προσανατολισμού (coming out) το στίγμα που βαραίνει τόσο τα παιδιά τους όσο και τους ίδιους προκαλώντας συναισθήματα απόγνωσης, ενοχής, αδικίας, θυμού. Τις περισσότερες φορές βιώνουν την προσωπική τους ματαίωση για τις προσδοκίες που έτρεφαν για το μέλλον και την εξέλιξη των παιδιών τους.
Στη συμβουλευτική που παρέχεται στο γραφείο μας μπορούν οι γονείς να λάβουν υποστήριξη σε όλα τα ζητήματα που τους απασχολούν σε σχέση με τον σεξουαλικό προσανατολισμό και την ταυτότητα φύλου των παιδιών τους. Θα έχουν την ευκαιρία να ενημερωθούν για όλα τα σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα γύρω από τις ΛΟΑΤΚΙ+ ταυτότητες. Θα αντιμετωπίσουν τα δικά τους στερεότυπα που τους εμποδίζουν να αποδεχτούν άνευ όρων τα παιδιά τους.
Συμβουλευτική και Ψυχοθεραπεία ΛΟΑΤΚΙ+ Σχέσης
Οι queer συντροφικές σχέσεις φέρουν χαρακτηριστικά που απαντώνται και στις ετεροκανονικές συντροφικές σχέσεις. Όπως η δέσμευση, η συναισθηματική αλληλοεξάρτηση, η αυτονομία, η ισοτιμία, οι κοινές επιθυμίες και στόχοι. Ταυτόχρονα όμως διαφοροποιούνται κιόλας, καθώς έρχονται αντιμέτωπες με επιπρόσθετες δυσκολίες. Οι οποίες δεν είναι άλλες από το στίγμα, την καταπίεση, την κοινωνική ομοφοβία, τις διακρίσεις. Τα εμπόδια που βάζει το μονογαμικό ετεροκανονικό μοντέλο συντροφικότητας ως το κυρίαρχο και αποκλειστικά αποδεκτό καθιστούν την εξέλιξη της σχέσης στα ΛΟΑΤΚΙ+ ζευγάρια δύσκολη.
Στη Συμβουλευτική ΛΟΑΤΚΙ+ σχέσης θα δοθεί χώρος και χρόνος για να εξερευνήσουν τα μέλη της σχέσης με πιο αποτελεσματικό τρόπο τις αμφότερες ανάγκες και επιθυμίες τους.
Κατευθυντήριες αρχές στη Ψυχοθεραπεία και Συμβουλευτική με ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα
Δικαίωμα ατομικής ελευθερίας
Ο αυτοπροσδιορισμός του ατόμου σε σχέση με τον σεξουαλικό προσανατολισμό ή/και την ταυτότητα και έκφραση φύλου του αποτελεί αναφαίρετο δικαίωμα ατομικής ελευθερίας. Οφείλουμε να τον αποδεχόμαστε και να λειτουργούμε σεβόμενες/-οι/-α τις ταυτότητες, το όνομα και τις αντωνυμίες που το ΛΟΑΤΚΙ+ άτομο χρησιμοποιεί.
Κατανόηση
Κατανοούμε, ότι οι θεραπείες μεταστροφής δηλ. οι προσπάθειες αλλαγής σεξουαλικού προσανατολισμού ή ταυτότητας φύλου ενός ατόμου δεν έχουν αποδειχθεί ως αποτελεσματικές και ασφαλείς. Αντιθέτως μπορεί να αποδειχθούν βλαπτικές για την ψυχική και σωματική υγεία του ατόμου. Ο/Η ψυχολόγος ΛΟΑΤΚΙ κατανοεί, ότι κανένας μη ετερόφυλος σεξουαλικός προσανατολισμός και καμία ταυτότητα και έκφραση φύλου δεν αποτελεί ψυχική ασθένεια ή διαταραχή. Αντιθέτως αποτελεί έκφραση της φυσιολογικής ανθρώπινης ποικιλομορφίας. Οι προκαταλήψεις, η βία και οι διακρίσεις αποτελούν επιπτώσεις του στίγματος με το οποίο ζούνε τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Αυτές τις επιπτώσεις οφείλουμε να τις αναγνωρίζουμε και να τις κατανοούμε.
Αναγνώριση προκλήσεων
Ο τρόπος που τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα συνδέονται σε σχέσεις και δημιουργούν οικογένειες μπορεί να διαφοροποιείται από το ετεροκανονικό μοτίβο σχέσεων. Δηλαδή, οι δεσμοί που συνάπτουν να μην κατοχυρώνονται νομικά ή βιολογικά. Ως ψυχολόγοι οφείλουμε να αναγνωρίζουμε και να σεβόμαστε τη σημαντικότητα αυτών των σχέσεων στο ζωή των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων. Αναγνωρίζουμε τις προκλήσεις με τις οποίες έρχονται αντιμέτωπες οι οικογένειες με ΛΟΑΤΚΙ+ γονείς. Οι οποίες ξεκινάνε από τις κοινωνικές διακρίσεις και καταλήγουν στις θεσμικές διακρίσεις, αφού στην ελληνική επικράτεια δεν υπάρχει επαρκές νομικό πλαίσιο για να προστατεύσει τους ΛΟΑΤΚΙ+ γονείς και τα παιδιά τους.
Από τη θέση ισχύος που μας δίνει η ιδιότητα του ψυχολόγου ΛΟΑΤΚΙ χρειάζεται να προωθήσουμε την κοινωνική αλλαγή που θα οδηγήσει στη μείωση των αρνητικών επιδράσεων του στίγματος στην κοινότητα αυτή.
Ζητήματα ΛΟΑΤΚΙ+ 1: Σεξουαλικός προσανατολισμός
Ο σεξουαλικός προσανατολισμός αναφέρεται α. στη ρομαντική-συναισθηματική έλξη και β. στη σεξουαλική έλξη την οποία βιώνει ένα άτομο για άλλο/-α άτομο/-α. Αυτά τα δύο είδη έλξης δεν συνδέονται ούτε ταυτίζονται απαραίτητα, παρά το γεγονός ότι η κοινωνική νόρμα έχει καθορίσει την ταύτιση αυτών των δύο εννοιών. Ένα άτομο μπορεί να βιώνει ρομαντική-συναισθηματική έλξη για ένα άλλο άτομο χωρίς να αισθάνεται απαραίτητα και σεξουαλική έλξη. Ή να αισθάνεται ρομαντική-συναισθηματική έλξη για ένα άλλο άτομο και σεξουαλική έλξη για ένα άλλο. Κάποια άτομα μπορεί να αισθάνονται μόνο ρομαντική-συναισθηματική έλξη (asexual). Και κάποια άλλα μόνο σεξουαλική έλξη (aromantic). Επίσης κάποια άτομα μπορεί να μη βιώνουν ούτε το ένα ούτε το άλλο.
Πέραν του αν και σε ποιο βαθμό βιώνουν τα άτομα τα παραπάνω είδη έλξης, υπάρχει και η διάσταση του προς ποια άτομα βιώνεται η ρομαντική ή/και σεξουαλική έλξη. Τότε μιλάμε για διάφορες ταυτότητες σεξουαλικού προσανατολισμού, οι οποίες ορίζονται από την ταυτότητα φύλου του ατόμου και από την/τις ταυτότητα/-ες φύλου των ατόμων για τα οποία αισθάνεται έλξη.
Ζητήματα ΛΟΑΤΚΙ+ 2: Ταυτότητα φύλου
Ο όρος ταυτότητα φύλου αναφέρεται στην εσωτερική αίσθηση που έχει το άτομο για το φύλο του. Συνήθως αναμένεται η ταυτότητα φύλου των ατόμων να ταυτίζεται με το φύλο που έχει αποδοθεί στη γέννηση βάση των βιολογικών χαρακτηριστικών. Στην περίπτωση αυτή μιλάμε για cisgender (ή cis/σις) άτομα. Ωστόσο το παραπάνω δεν ισχύει για όλα τα άτομα. Για τα άτομα των οποίων η ταυτότητα φύλου δεν ταυτίζεται με το φύλο που τους αποδόθηκε στη γέννηση χρησιμοποιείται ο όρος transgender (ή trans/τρανς ή διεμφυλικός/-ή/-ό, διεμφυλικότητα).
Τόσο ο όρος cisgender όσο και ο όρος transgender χρησιμοποιούνται ως επίθετα συνοδεύοντας πάντα την ταυτότητα φύλου του ατόμου και όχι το αποδοθέν κατά τη γέννηση φύλο. Για παράδειγμα τρανς γυναίκα σημαίνει, ότι το άτομο αυτοπροσδιορίζεται ως γυναίκα και στη γέννηση έχει αποδοθεί το αρσενικό φύλο. Ενώ σις γυναίκα, σημαίνει ότι το άτομο αυτοπροσδιορίζεται ως γυναίκα και στη γέννηση έχει αποδοθεί το θηλυκό φύλο.
Μια ταυτότητα φύλου μπορεί να βιώνεται εντός του διπόλου του φύλου και να αυτοπροσδιορίζεται το άτομο ως άντρας ή γυναίκα (σις ή τρανς). Ωστόσο μπορεί να βιώνεται και εκτός του διπόλου και τότε τα άτομα αυτοπροσδιορίζονται ως non-binary (ή μη δυϊκά). Ο όρος non-binary χρησιμοποιείται περισσότερο ως όρος-ομπρέλα συμπεριλαμβάνοντας διάφορες ταυτότητες φύλου έξω από το δίπολο άντρας-γυναίκα.
Ζητήματα ΛΟΑΤΚΙ+ 3: Έκφραση φύλου
Η έκφραση φύλου περιλαμβάνει όλες τις συμπεριφορές και τα χαρακτηριστικά μέσα από τα οποία το άτομο βιώνει και εκφράζει προς τα έξω το φύλο του. Αυτά είναι π.χ. το ντύσιμο, το χτένισμα, η κίνηση, η ομιλία, προσωπικά ενδιαφέροντα, στάση/φιλοσοφία ζωής. Στα ΛΟΑΤΚΙ+ ζητήματα η έκφραση φύλου αποτελεί κεντρική έννοια, καθώς δεν υπάρχει καμία αιτιακή σύνδεση μεταξύ έκφρασης φύλου, ταυτότητας φύλου και σεξουαλικού προσανατολισμού του ατόμου. Παράδειγμα: ένα άτομο φέρει μακιγιάζ στο πρόσωπο και δεν ανταποκρίνεται στερεοτυπικά στο πρότυπο σις γυναίκας. Αυτό δε σημαίνει κατά συνέπεια, ότι ο σεξουαλικός του προσανατολισμός είναι γκέι. Ή ότι φέρει μια τρανς ταυτότητα φύλου.
Δεν μπορούμε από την έκφραση φύλου ενός ατόμου να κάνουμε υποθέσεις για άλλες ταυτότητες του. Κάθε άτομο εκφράζεται με τον τρόπο που αισθάνεται άνετα και έχει νόημα για το ίδιο – αυτός ο τρόπος μπορεί να συμβαδίζει με τις κοινωνικές επιταγές για το φύλο του, μπορεί και όχι.
Ζητήματα ΛΟΑΤΚΙ+ 4: Η αποκάλυψη (coming out)
Ο όρος coming out επικράτησε από την αρχική έκφραση «coming out of the closet» («βγαίνω από τη ντουλάπα»). Αναφέρεται στη συνειδητή απόφαση του ατόμου να γνωστοποιήσει στο περιβάλλον του τον σεξουαλικό του προσανατολισμό ή/και την ταυτότητα φύλου. Για παράδειγμα η αποκάλυψη ενός έφηβου ατόμου στους γονείς του ότι είναι γκέι. Ή όταν ένα τρανς άτομο αποκαλύπτει την ταυτότητα του στον/στην ψυχολόγο του.
Το coming out έχει πολλές εκδοχές. Μπορεί να γίνει σε πολλές διαφορετικές περιπτώσεις, σε διαφορετικές χρονικές στιγμές, με ποικίλους τρόπους, επαναλαμβανόμενα ή μη προς τα ίδια ή προς νέα πρόσωπα. Δεν είναι κάτι που θα ειπωθεί απαραίτητα ανοιχτά. Μπορεί να είναι μια εικόνα, ένα γραπτό μήνυμα, η περιγραφή μιας προσωπικής στιγμής που παραπέμπει στην αποκάλυψη της σεξουαλικής ταυτότητας/ταυτότητας φύλου. Το coming out δεν έχει υποχρεωτικά το χαρακτήρα μιας επίσημης ανακοίνωσης. Ούτε έρχεται απαραίτητα μετά από πολύ σκέψη και προετοιμασία. Μπορεί να έρθει σε μια φορτισμένη συναισθηματικά στιγμή ή μετά από έναν καυγά. Μπορεί να συμβεί με την απόφαση του ατόμου να εμφανιστεί δημόσια με τον/την σύντροφο του ή με μία συγκεκριμένη ανάρτηση σε κάποιο κοινωνικό δίκτυο, όπου η έκφραση φύλου του ταιριάζει με την ταυτότητα φύλου του.
Ζητήματα ΛΟΑΤΚΙ+ 5: Ομοφοβία, Τρανσφοβία και Εσωτερίκευση
Ο όρος ομοφοβία αναφέρεται στην εχθρότητα απέναντι στους ομοφυλόφιλους και τον τρόμο που νιώθει ένα άτομο, όταν βρίσκεται κοντά σε ομοφυλόφιλους. Ως ομοφοβία και τρανσφοβία ορίζονται οι αρνητικές στάσεις και προκαταλήψεις του κοινωνικού συνόλου που αναφέρονται στον ομόφυλο σεξουαλικό προσανατολισμό και τις τρανς ταυτότητες. Όταν αυτές τις προκαταλήψεις τις στρέφει το άτομο προς τον ίδιο του τον εαυτό, τότε αναφερόμαστε σε εσωτερικευμένη ομοφοβία και τρανσφοβία. Η εσωτερικευμένη ομοφοβία και τρανσφοβία αναδύονται στο άτομο μαζί με τη συνειδητοποίηση της ταυτότητας του.
Είναι αντικειμενικά δύσκολο να αναγνωρίσει το άτομο, πόσο η εσωτερίκευση του στίγματος επιβαρύνει την ψυχική του υγεία. Ο λόγος είναι ότι συνήθως συνοδεύεται από φαινομενικά λογικές σκέψεις (“εγώ φταίω για την αναταραχή που θα προκαλέσω στους γονείς μου, αν πω ότι είμαι γκέι”). Αυτό που δεν επεξεργάζεται καθόλου το άτομο είναι η πραγματικότητα, ότι δεν υπάρχει τίποτα λάθος με τον σεξουαλικό του προσανατολισμό ή/και την ταυτότητα φύλου του. Και ότι αυτό που δυσκολεύει και το ίδιο αλλά και τους οικείους του είναι οι στάσεις και αντιλήψεις της ευρύτερης κοινωνίας.
Όλα αυτά τα τυφλά σημεία στην σκέψη και την επεξεργασία της εσωτερικευμένης ομοφοβίας και τρανσφοβίας γίνονται αντικείμενο δουλειάς και συνειδητοποίησης στο πλαίσιο της επιβεβαιωτικής ψυχοθεραπείας.
Για όλα τα παραπάνω ΛΟΑΤΚΙ+ ζητήματα ή και οτιδήποτε άλλο μπορεί να σε απασχολεί μπορείς να επικοινωνήσεις μαζί μου (Κατερίνα Τζιωρίδου) στα τηλέφωνα 2310 834 652 και 698 802 4386.
διάβασε επίσης
